Życie i nicość

stawki bitwy o Sainte-Soline i toczącej się wojny

---

Od ostatniego tygodnia walki przeciwko reformie emerytalnej dużo się wydarzyło; ten zbiór tekstów ma na celu pomóc w nadrobieniu tych ostatnich wydarzeń i wyciągnięciu z nich wniosków. Pierwsze jest pobieżne streszczeniem ostatnich wydarzeń i próba wyciągnięcia z nich jakichś konkretnych wniosków. Drugi tekst to krótka, emocjonalna relacja z walki na polach Sainte-Soline; trzeci to analiza policyjnej przemocy, jej strategicznej roli w ostatnich wydarzeniach i obecnej postaci władzy; czwarty to wiadomość od rodziców Serge – osoby trafionej w Sainte-Soline granatem – który nadal leży w śpiączce; a piąty i ostatni to próba strategicznego namysłu nad postacią Les Soulèvements de la Terre i zmian, jakich potrzebują, by wygrać kolejne walki z siłami porządku.

Po tło tych wydarzeń, możecie zajrzeć do wcześniej opublikowanego przez nas zbioru tekstów.

Vive la révolution!

Część naszej serii Ruchy przeciwko bezRuchowi, o politycznym bezruchu i wszystkim, co mu się przeciwstawiają.

Dużo hałasu o nic

To streszczenie napisane na podstawie raportów opublikowanych niedawno przez CrimethInc. Po bardziej rozległy i drobiazgowy opis, zapraszamy właśnie tam.

Jak tylko sytuacja staje się poważna, na scenę wkracza armia; jej wkroczenie do akcji wydaje się mniej pewne. Państwo musiałoby być zdecydowane na masakrę, co na razie nie jest niczym więcej niż groźbą – trochę jak w przypadku użycia broni nuklearnej przez ostatnie pół wieku. Faktem jest, że chociaż ranna od dawna, państwowa bestia nadal pozostaje niebezpieczna.

– W drogę: Instrukcje dla insurekcji, która nadchodzi

26 marca, powrót z Poitou

To tłumaczenie anonimowych doniesień opisujących starcie w Sainte-Soline. Pierwotnie opublikowane na Numér^o Zér0

Kurwa, co my tu robimy? A tak, tak – walczymy o wodę, walczymy z prywatyzacją życia, walczymy z państwem, które chroni interesy nielicznych zamiast bronić życia wielu.

Lekarza, lekarza! Tutaj, tutaj! Krzyczymy tak i krzyczymy, i wskazujemy na rannych, a musimy mieć jeszcze oko na to, co spada z nieba. A jeszcze inne ręce wskazują na pocisk tuż nad naszymi głowami. Co to jest? Gaz łzawiący czy granat kulisty? Zidentyfikować go, ocenić trajektorię, ryzyko, trochę pobiegać, poczuć jak pękają nam bębenki od pobliskiej eksplozji. Uszy dzwonią przez kilka minut.

Kurwa! To co my tu robimy? A… tak, tak – pokonujemy niebieski szlaban, żeby dostać się do zbiornika. Ha, nie; nie niebieski szlaban, ale dwa, jest nie tylko niebieski, ale i zielony khaki – i ma druciane ogrodzenie, i drut kolczasty, i jest jeszcze nasyp, na który trzeba się wspiąć. Co się za tym wszystkim kryje? Jezioro, należąca do wszystkich woda, wpompowywana tu i przechowywana dla nielicznych. Lekarza, lekarza! Kurwa, gdzie oni są, teraz to by się przydali. Wszystko sypie się na lewo, na prawo, przed nami, za nami. Ej, towarzyszu, potrzebujesz trochę soli fizjologicznej? Hej, zauważyłeś, że twoja głowa krwawi? Ostrożnie, granat!!! odwrót, trochę, spokój, znowu do przodu.

Pułapka Sainte-Soline

Agitatorzy

Zgromadzenie Les Soulèvements de la Terre zbiegiem okoliczności (ale raczej w wyniku niestabilnej sytuacji politycznej) miało miejsce w szczytowym momencie ruchu przeciwko reformie emerytalnej. Po prawie tygodniu nocnych protestów spowodowanych wykorzystaniem przez Macrona artykułu 49.3 francuskiej konstytucji (w celu przepchnięcia reformy bez głosowania) prezydent zabrał głos. Była środa, po tym jak wywiad wewnętrzny ostrzegł o preinsurekcyjnej atmosferze. Podstawowym celem jego interwencji (zaplanowanej na godzinę 13:00, by zwrócić się do tej części publiczności, która jest reakcyjna) było zasianie strachu, złamanie powszechnego poparcia dla ruchu społecznego i przypisanie odpowiedzialności za niego wygodnej fikcji: „agitatorom” [les factieux] – terminowi mglistemu i nieuchwytnemu. Wobec nich, była tylko jedna opcja – powrót do „republikańskiego porządku”. „Ja albo chaos”.

Okaleczone ciała protestujących w Sainte-Soline są bezpośrednią konsekwencją tego przemówienia prezydenta. Ponieważ jego performatywna siła w czasie tego kryzysu została zredukowana do zera, potrzeba było niezłej organizacji – począwszy od 3200 żandarmów skupionych wokół krateru – by jego słowa nie okazały się puste.

Mordercy

Manewr Pałacu Elizejskiego został podany do wiadomości publicznej: po pierwsze, założyć, że związki zawodowe w czwartek zaatakują po raz ostatni, a następnie, przedstawić ruch przeciwko megazbiornikom jako mniejszościową frakcję manipulowaną przez agitatorów. Podczas gdy prasa unikała do tej pory ustalenia spójnego profilu uczestników nocnych protestów, będą oni odtąd nazywani „ultralewicowymi bandytami”^[2] . W tym kontekście weekend w Sainte-Soline miał określenie uprawomocnić.

Pierwszy etap tej operacji był dość podobny do tego, co widzieliśmy 8 grudnia 2018 r., w dniach poprzedzających IV akt Gilets Jaunes. Najpierw po mediach krążyły uwagi anonimowych policjantów: „nigdy nie widzieliśmy takiej przemocy!”; „To się nigdy wcześniej nie zdarzyło!”; „Jest gorzej niż za Gilet Jaunes!”; „Niektórzy z nich przyjechali, żeby zabijać”^[3]. Nad pytaniem, czy niektórzy z protestujących byli ewentualnymi „zabójcami policjantów”, spokojnie debatowano na platformach telewizyjnych. W BFMTV przyznano, że nigdy nie znaleziono podczas protestu żadnej broni palnej, a nawet, że „literatura Czarnego Bloku” nie nawołuje do mordowania jako praktyki. I co z tego? Określenie mordercy i tak poddane po „dyskusję”, a więc było na stole. Punktem kulminacyjnym było to, jak usłyszeliśmy je nawet z ust samego ministra spraw wewnętrznych.

W ten sposób stworzono wroga: krwiożerczą bestię wykluczoną ze ludzkiej społeczności. Teraz chodzi o zapowiedź jej przyszłych wystąpień: była 8 grudnia 2018 roku przy Łuku Triumfalnym, jak i w ostatni weekend w Sainte-Soline. Do akcji włączył się nawet minister rolnictwa, desygnując przeciwników zbiorników wodnych jako barbarzyńców, którzy „nie myślą o życiu ludzkim jako o czymś cennym”. Wcześniej jeden z dowódców CRS (prewencji) już przewidywał, że „jesteśmy na skraju powstania. Boję się, że jeden z moich ludzi zabije protestującego”.

Gra w bule

Scena jest jasna, a manewry medialne stają się śmiesznie prymitywne. I tak minister spraw wewnętrznych Darmanin pozuje przerażony obok paliwa kempingowego i buli, szef lokalnej policji ogłasza, że zarekwirował broń w postaci małych maczet. (Kto słyszał, żeby francuscy protestujący wymachiwali siekierami czy nożami? Oczywiście nikt.) Moglibyśmy się zadowolić potępieniem tego „cyrku”, gdyby nie doprowadził on do takich okropności. Choć operacja ta nie zadziałała (wielu dziennikarzy pozostało nieprzekonanych, podobnie jak przeciwnicy zbiorników – nawet ci instytucjonalni), nie to było jej prawdziwym celem. Było nim raczej położenie gruntu pod operacje policyjne, które rozegrają się następnego dnia – o których teraz wiemy, że były niestety skuteczne. „Będziemy świadkami niezwykle trudnych obrazów” – zapowiedział spokojnie minister spraw wewnętrznych, widocznie rozumiejąc sytuację.

Granaty

To właśnie w celu realizacji tych obrzydliwych manewrów politycznych – które umożliwiły dzisiejsze ogłoszenie, że po „wybuchu przemocy Emmanuel Macron stara się uosabiać obóz porządku” – doświadczyliśmy nieustannego gradu policyjnych granatów odłamkowych. Absurdalność sytuacji, w którą wdepnęły trzy marsze zbliżające się do zbiornika Sainte-Soline, została już opisana gdzie indziej. Niektóre z tych analiz podkreślały, że prowokacje Darmanina przyczyniły się do zjadliwości zgromadzenia, chuligańskiej gonitwy po polu, która rosła tym bardziej, im bliżej tłum był zbiornika. Media szybko powtórzyły linię wyznaczoną przez policję i skrajnie prawicowe związki zawodowe policjantów: przemoc pochodziła z obu stron, walka była symetryczna, a nawet „wyrównana”. 3200 policjantów, jedna armatka wodna, dwa helikoptery, pojazdy opancerzone, które strzelały granatami, drony, ATV i kryte ciężarówki – wszystko po to, by chronić i bronić pustego krateru, niezniszczalnego z definicji. Ale to, gdzie asymetria była najbardziej szokująca i ostateczna, nie leżało w dysproporcji sił, ale w celach, do których dążono. Celem protestujących w Sainte-Soline było ominięcie aparatu policyjnego i dotarcie do krateru, a także wetknięcie w niego swoich flag jako sposobu na utarcie nosa władzy i tym absurdalnym zbiornikom. Z kolei celem policji było użycie swojej siły w całym jej zakresie i brutalności wobec niechronionych (lub słabo chronionych) protestujących, aby ich straumatyzować, okaleczyć i zniechęcić. Jedna strona goniła za symbolem, a druga była wyposażona w broń wojskową i strzelała do tej pierwszej jak do kaczek. Jedna strona traktowała krater jako metaforę przyszłości, do której skazała nas władza; druga starała się bronić porządku – przepaści i pustki.

Można by pomyśleć: „A więc wiele jest warta duma prefekta”. Ale tutaj chodziło o coś znacznie więcej. Chodziło o potwierdzenie, że we Francji nie ma dziś niestabilności. Że ci, którzy wzniecają niepokoje, są tutaj, w Sainte-Soline, i że będą traktowani jako mniejszość, jak nieludzie; że właśnie dlatego jesteśmy gotowi zabijać jeśli będzie to konieczne. Bo trzeba powiedzieć^[4], że kiedy z wyrzutni Cougar^[5] policja wystrzeliwuje masowo do 4 tys. granatów, które później eksplodują na wysokości głowy, to dlatego, że najwyraźniej „nie myśli o życiu ludzkim jako o czymś cennym”^[6].

W obronie dziury w ziemi są w stanie zrobić wszystko. By bronić krateru, który ewidentnie reprezentuje coś innego niż to, czym jest.

To dziura jako symbol władzy.

Utrzymanie porządku

Nadużycia ze strony Brav-M [policji na motocyklach] w Paryżu mogły być postrzegane jako akty nieuczciwych funkcjonariuszy; jako czyny faszystowskiej brygady, którą można było rozwiązać w wolnej chwili – i razem z nią, sam sam problem. Jednak to, co miało miejsce w Sainte-Soline to nie były tylko nadużycia kilku osób. To nie był jakiś jeden funkcjonariusz nielegalnie używający swojej broni. Zamiast tego istniał metodyczny, skrupulatny i systematyczny aparat, którego celem było całkowite zmiażdżenie, zranienie i sterroryzowanie osób protestujących, kimkolwiek by one nie były.

To był plan, którego celem nie było utrzymanie porządku (jak już mówiliśmy, w tej gigantycznej dziurze nie było nic do „ochrony”), ale utrzymanie pewnej uniwersalnej idei porządku. Porządku, który dla każdej protestującej rezerwuje sobie granat, jednocześnie grożąc: „protestowanie będzie cię kosztować”. Kiedy maszerujemy w mieście przeciwko reformom emerytalnym i nikczemnemu rządowi, albo przez pola przeciwko śmiercionośnej metodzie produkcji, policja i jej wspólnicy nie mają innego ostatecznego celu niż poddanie naszych ciał dyscyplinie władzy. Za pomocą pałek, gazu łzawiącego, obelg, gróźb, zastraszania, więzienia, granatów, kul, nękania, terroru, okaleczania lub zniesławiania. I śmierci, jeśli to konieczne. Taki jest zbrodniczy przekaz wysłany poprzez Sainte-Soline przez Darmanina, Macrona, lokalne władze, policję i panujące siły. Dowodzą oni, że protesty przeciwko zbiornikom wodnym i ruch przeciwko reformie emerytalnej faktycznie coś łączy: ich niepokój.

Teraz

Przede wszystkim chodzi o to, by upiec dwie pieczenie na jednym ogniu: zatrzymać ruchy ekologiczne i ruch społeczny w tym samym czasie. Straumatyzować protestujących na polach, a jednocześnie przestraszyć tych w miastach, tak aby mobilizacja jednych przestała zasilać drugich^[7]. Władza przekształciła zbiornik wodny w alegorię samej siebie: jej siły zamknięte w fortecy, broniące pustki. To właśnie w tym momencie musimy kontynuować jej demaskowanie.

W Sainte-Soline zobaczyliśmy, że nie ma granic dla haniebnych czynów, które Makronek jest gotowy popełnić. Bardziej nawet niż 8 grudnia 2019 r., – gdy z góry przepowiadano śmierci – władza wydawała się rozgorączkowana, jej ruchy niepewne, jąkała się. Dziś oczywiście z jej drżenia się nie cieszymy – to ono w końcu spowodowało tyle obrażeń.

Ale należy potwierdzić, że istnieje inna droga, aby uniknąć bycia opanowanym przez strach i osłupienie, i kontynuować walkę. Rząd oportunistycznie połączył ruch przeciwko reformom emerytalnym z ruchem przeciwko megazbiornikom. Niech tak będzie. Sobota to nie tylko historia o policji – to też opowieść o niesamowitej determinacji.

Determinacji, która może znów ruszyć i wrócić na ulicę.
Strach musi panować w obozie władzy.
Do zobaczenia we wtorek, pojutrze i w dniach następnych…

Komunikat rodziców Serge (S.) z 29 marca, 2023 roku.

To tłumaczenie oświadczenia rodziców aktywisty, który od pięciu dni jest w śpiączce po przemocy policji w Sainte-Soline.

W następstwie obrażeń spowodowanych granatem GM2L, podczas demonstracji 25 marca 2023 r. zorganizowanej w Sainte-Soline przeciwko projektom zbiornika irygacyjnego, nasz syn Serge przebywa obecnie w szpitalu walcząc o życie.

Złożyliśmy skargę na usiłowanie zabójstwa, celowe utrudnianie przybycia służb ratunkowych, jak i na naruszenie tajemnicy zawodowej w ramach śledztwa policyjnego i przywłaszczenie informacji zawartych w aktach.

W związku z różnymi artykułami opublikowanymi w prasie – z których wiele jest nieścisłych lub wprowadza w błąd – chciałylibyśmy poinformować, że:

• Tak, Serge jest na liście “S” (watch-liście służb bezpieczeństwa wewnętrznego) – podobnie jak tysiące aktywistów w dzisiejszej Francji;
• Tak, Serge miał problemy prawne – tak jak większość ludzi walczących z ustanowionym porządkiem;
• Tak, Serge brał udział w wielu antykapitalistycznych demonstracjach – razem z milionami młodych osób na całym świecie, które tak jak miliony pracowników walczących obecnie z reformą emerytalną we Francji uważają, że porządna rewolucja by nam nie zaszkodziła,

Wierzymy, że nie są to postępki przestępcze, które plamią dobre imię naszego syna, a wręcz przeciwnie – że to czyny, które dobrze o nim świadczą.

Rodzice Serge
29 marzec 29, 2023

Batalia o Sainte-Soline: jak stratedzy mogą improwizować?

Spojrzenie od wewnątrz

Pierwotnie opublikowane na lundimatin.

Poniższą cenną informację zwrotną przesłali nam uczestniczki i uczestnicy zgromadzenia w Sainte-Soline. Zachęca nas ona do podjęcia zbiorowej refleksji nad taktyczną klęską przy zbiorniku i do zakwestionowania artykulacji [tego, jak dajemy wyraz naszemu działaniu, jak łączymy składające się na nie elementy – przyp.tłum.], które stają się koniecznie, gdy państwo decyduje się na militarną i krwawą obronę ekobójczych interesów. – lundimatin

Odnowa obietnic bojowości

W ciągu zaledwie dwóch lat Les Soulèvements de la Terre [„Powstania Ziemi”] stały się najbardziej obiecującą bojową praktyką. Została ona zbudowana na spotkaniach osób z różnych bojowniczych [militants] środowisk – rozwinęła się dzięki połączeniu nagromadzonych przez nich doświadczeń i know-howu. Powstania te są na dobrej drodze urzeczywistnienia leżącej u ich podstaw wizji połączenia wcześniej rozdzielonych światów w jeden masowy ruch. Karmi to nadzieje tych, które byli świadkami, jak autonomiczne, a następnie ekologiczne dynamiki zostały zneutralizowana tak szybko, jak tylko pojawiły się w nowych cyklach wojny społecznej i klimatycznej ostatnich lat. W miarę jak w obliczu ograniczeń ekologicznych zanikają warunki sprzyjające akumulacji kapitału, autorytarna przemoc kapitalistów wyraża się coraz brutalniej poprzez umożliwiający ich niszczycielskie działanie aparat państwowy. To z kolei stopniowa wpływa na środki walki – wobec tego wszystkiego generalizuje się tak aktywna, jak i bierna obrona. W takich właśnie okolicznościach powstały les Soulèvements de la Terre, co sprzyjało samoorganizacji i powszechnej akceptacji praktyk ofensywnych.

Adaptacja doktryny wojskowej

Problemy z utrzymaniem porządku, jakie stwarzają osoby kontestujące kapitalistyczny porządek społeczny, wymuszają adaptację doktryn represyjnego aparatu państwowego. Z każdą walką i mobilizacją doktryna ta jest modyfikowana i wzmacniana poprzez uwzględnienie ewolucji praktyk protestacyjnych. Testuje się ją od dawna – co najmniej od czasu represji wprowadzonych w blokowiskach [quartiers populaires]^[8] (później rozszerzonych na ruchy społeczne), a następnie podczas operacji wojskowych na zamorskich terytoriach oraz tych mających na celu wysiedlenie ZAD. I tak więc, rok po roku, pol*cyjna kontrola i jej militaryzacja ulegają intensyfikacji, a jednocześnie obraz wroga wewnętrznego rozszerza się na coraz bardziej zróżnicowane grupy społeczne. Zjednoczenie niektórych z tych fakcji wokół pojedynczej strategicznej dynamiki jest ambincją, która nabiera kształtów poprzez Les Soulèvements de la Terre.

Pierwsza zwycięska bitwa

Batalia o Sainte-Soline ma duże znaczenie dla równowagi sił w potyczkach, która obecnie rozgrywają się między kapitalistami, a ich wrogami wewnętrznymi broniącymi dostępu do wody. Na przestrzeni kilku jej aktów gwałtowny wzrost sił włączających się do tej bitwy (z 700 do 3 tys. osób, potem do około 6 tys., a obecnie między 25 a 30 tys.) pokazuje, że dokonana przez nią odnowa obietnic bojowości jest odpowiedzią na różne aspiracje do radykalności, a nawet rewolucyjności.Jest nią nie tylko przez swoją zdolność do mobilizowania razem zróżnicowanych jednostek lub grup, ale także poprzez wytworzoną przez nią współdzieloną kulturę walki, która powstaje w wyniku wspólnej socjalizacji sposobów organizacji i działania, które zwykle pozostają ze sobą w sprzeczności. To wszystko doprowadziło do zwycięstw, z których najnowsze miało miejsce podczas pierwszej bitwy o Sainte-Soline, w której aparat porządkowy został pokonany dzięki taktyce demonstrującej strategiczne znaczenie Powstań. Ale już temu zwycięstwu towarzyszyły dziesiątki rannych i pytania o niebezpieczeństwo represji, jakie niosła ze sobą zastosowana taktyka.

Błąd taktyczny w drugiej bitwie

W przypadku drugiej bitwy pod Sainte-Soline warunki możliwości zwycięstwa uległy zmianie i były znacznie bardziej niekorzystne. Wymagały one większego wkładu i ryzyka od wszystkich zaangażowanych osób i grup. Po pierwsze byli woluntariusze i wolontariuszki, które musiały stawić czoła nieustannym kontrolom tożsamości podczas dwóch dni przygotowań w Melle. Następnie wszystkie biorące udział w mobilizacji osoby i grupy musiały sprytnie prześlizgnąć się przez szczeliny głównej blokady drogowej, aby dostać się do obozu wykorzystywanego jako strefa zbiórki. Do tego wszystkiego doszła niepewność wyposażenia obozu i fatalne warunki pogodowe.

Podobnie jak w przeszłości, taktyka tych po stronie Powstań polegała na uformowaniu trzech pochodów: pierwszego umożliwiającego zarówno aktywną, jak i bierną obronę oraz dwóch pozostałych dających wolną rękę ofensywie. Taktyka wojskowa drugiej strony nie była jednak taka sama, jak w poprzedniej bitwie, po której „prefekt był bezradny”. Wojsko, ucząc się na swoich błędach, postanowiło skupić się na taktyce defensywnej. Polegała ona na tym, że pozwolono tłumom dotrzeć w okolice basenu – otoczając je przy tym ciężarówkami i mobilnymi jednostkami policji – a następnie wykorzystać cały arsenał środków bojowych, aby za wszelką cenę tę pozycję utrzymać. Po wejściu na pole bitwy, dziesiątkom tysięcom ludzi tworzących masę trzech pochodów trudno było zrealizować cel okrążenia basenu, mimo aktywnych prób koordynacji. W pierwszym szeregu najbardziej ofensywne grupy doświadczały gwałtownych skutków użycia represyjnej broni, wobec powodzi przemocy żandarmów liczba rannych rosła z minuty na minutę (aż do pierwszych śmiertelnych obrażeń), a manewry jednostek BRAV-M na quadach, atakujących masę od tyłu, wywołały panikę i przerwały starcie. Siły przegrupowały się i zrobiły sobie przerwę na przekąskę, po czym zyskały nową fala determinacji – osiągnięty przez nią impet miał być jednak krótkotrwały. Choć niektóre grupy wróciły do konfrontacji, to wojsko nie zawahało się wystrzelić granatów GM2L z ciężarówki pancernej w masę ludzi bez sprzętu ochronnego. Strach przed zranieniem tym bardziej przybierał na sile, gdy liczba rannych była już bardzo wysoka. Przemoc wojska i policji opóźniała nawet akcję ratunkową, osłabiając tym samym determinację ich przeciwników. W tych warunkach wejście do twierdzy zbiornika było niemożliwe. Taktyka wojska zwyciężyła.

Osiągnięcia na zapleczu, słabości na froncie

Mobilizacja tak wielu osób i grup, szacowana na 25-30 tys., przekroczyła oczekiwania, które tu i ówdzie można było usłyszeć. Mobilizacja ta była możliwa dzięki tytanicznej bojowniczej pracy wykonanej w ciągu kilku miesięcy – która z kolei była możliwa dzięki wnioskom, które zostały wyciągnięte z poprzednich aktów tej walki. Zbudowano zróżnicowany szkielet, aby odpowiedzieć na wiele potrzeb takiej mobilizacji, stworzono i wzmocniono różne jego elementy: zaopatrzeniowy, prawny, medyczny, jak i mechanizmy radzenia sobie z przemocą seksualną i seksizmem (riots fight sexism), wsparcie psychologiczno-emocjonalnego, anty-ableizm i opiekę nad dziećmi. Świadczy to o znacznej jakościowej poprawie środków opracowywanych w celu zwiększenia ilościowej skali mobilizacji. Niemniej jednak wydaje się, że ten nacisk na zaplecze doprowadził do niedoszacowania środków i liczby taktycznych odwrotów, których należy się spodziewać w czasie walki. Choć do orientacji podczas przemarszu do zbiornika wystarczała bardzo mała liczba koordynatorów, to po rozpoczęciu szturmu okazała się ona skrajnie niewystarczająca. I tak większość osób w masie zmagała się ze znalezieniem sposobów na bycie użytecznym bez jednoczesnego zwiększenia liczby rannych. Szczególnie cierpiały grupy stawiające czoła żandarmom, jako że miały problem z komunikacją z resztą uczestniczących w mobilizacji osób. Wpływ tego wszystkiego na zaplecze był znaczny i będzie jeszcze większy w najbliższym czasie.

W wewnętrznych dyskusjach pojawiło się jedno pytanie: dlaczego ludzie od razu przystąpili do konfrontacji, nie poświęcając czasu na kwestionowanie taktyki żandarmów? Podjęcie tego pytania jest kluczowe dla przyszłości, ponieważ stawia ono pod znakiem zapytania strategię komponowania Powstań, która do tej pory się sprawdzała. Odpowiedź na nie zachęca do poszerzenia kolektywnej refleksji nad problemami, jakie stwarzają taktyka i związane z nią środki. Być może, na przykład, każda osoba lub grupa mogłaby przyjąć rolę odpowiadającą jej poziomowi zaangażowania, będąc wyszkoloną i wyposażoną na tym samym poziomie co inne [które mają podobną rolę]. To by jednak oznaczało, że należałoby myśleć o czasie i przestrzeni, w których będą działać, z większym wyprzedzeniem – może nawet w zupełnie innych momentach walki. Wymagałoby to również zapewnienie sobie środków do koordynacji na większą skalę w celu wzmocnienia powiązań między różnymi elementami mobilizacji. Ogromna ilość pracy wykonanej na zapleczu pokazała, że taka kolektywna refleksja jest już po części bardzo zaawansowana. Wydaje się ona tym bardziej konieczna w świetle szalejącej już propagandy medialnej i politycznej, mającej na celu ponowne wykreowanie postaci wrogów wewnętrznych, aby usprawiedliwić odrażającą przemoc policyjną, której dopuszczono się podczas drugiej bitwy.

Na razie jednak kierujemy nasze wsparcie do tych, które odniosły obrażenia i tych, którzy będą nadal cierpieć z powodu represji w nadchodzących tygodniach i miesiącach.

We Francji trwa właśnie nowa fala protestów i zamieszek przeciwko rządowi Emmanuela Macrona w odpowiedzi na niepopularną reformę emerytalną. Już mówi się o tym, że są to najsilniejsze zamieszki w Paryżu od ostatnich pięćdziesięciu lat, a sytuacja nie zwalnia tempa i zdaje się zmierzać ku pełnoskalowemu powstaniu, być może nawet przewyższającemu Żółte Kamizelki.

Są tu trzy teksty. Pierwszy daje ogólny pogląd na sytuację, oraz analizuje w pewnym stopniu jego korzenie. Drugi wchodzi w głębszą analizę i skupia się przede wszystkim na dwóch rzeczach: strategiach policji (czy jak to się mówi we Francji, „sił porządku”) i roli, jaką odgrywa, oraz o znaczeniu spotkań i okupowania przestrzeni. Trzeci ukazuje obecne na ulicach tłumy jako coś z kompletnie innego świata niż ten, którym chciałyby zarządzać władze. Nie jest to ani ruch społeczny, ani zatomizowane, przestraszone społeczeństwo – raczej powrót powszechnego nieporządku, który może doprowadzić do rewolucji. Dotłumaczyłyśmy również oświadczenie przyjaciół osoby, która została ciężka raniona przez policję podczas ostatniej demonstracji w Sainte-Soline.

Część naszej serii Ruchy przeciwko bezRuchowi, o politycznym bezruchu i wszystkim, co mu się przeciwstawiają.

Widok z lotu ptaka

Pierwotnie opublikowane na CrimethInc.

Te skurwysyny dobrze to wiedzą: to, czego obawiali się w quasi-insurekcji z 2018 roku, to nie tyle podmiot społeczny – czegokolwiek by nie mówiła najgorsza lewicowa socjologia – ani nawet zbiór praktyk. To była nierządność, zdeterminowana i rozproszona. Fala nienawiści do neoliberalnego wszechświata.
– Nienawiść: próba bilansu ruchu przeciwko reformie emerytalnej

Po dwóch miesiącach tradycyjnych protestów i okazjonalnych strajków inscenizowanych przez intersyndicale (koordynację ośmiu największych krajowych związków zawodowych we Francji), ruch przeciwko reformie emerytalnej rządu Macrona stanął w miejscu, gdy Elizabeth Borne (premierka i szefowa rządu) ogłosiła, że zamierza wykorzystać artykuł 49.3 Konstytucji, aby wprowadzić reformę emerytalną bez przeprowadzenia głosowania w Zgromadzeniu Narodowym.

W ciągu tych pierwszych dwóch miesięcy na ulice wyszła duża liczba ludzi, ale mimo publicznego poparcia, protesty i strajki nie były bojowe. Deputowani w Zgromadzeniu Narodowym byli jednak podzieleni; istniała możliwość, że większość będzie przeciwna reformie emerytalnej, więc Borne ich obeszła. Ustawa musi jeszcze zostać zatwierdzona przez Senat, ale to nie ma znaczenia. Francuscy deputowani przeciwni Macronowi i Borne złożyli wniosek o wotum nieufności, co spowodowałoby odsunięcie rządu Borne od władzy.

W nocy z czwartku na piątek, 16 marca, ludzie spontanicznie zgromadzili się w symbolicznych miejscach w Paryżu i innych miastach, aby zaprotestować przeciwko stosowaniu artykułu 49.3. W miarę upływu nocy odmawiali opuszczenia miejsca zgromadzenia, mimo że policja stawała się coraz bardziej agresywna. W końcu aresztowała ona wiele osób w całej Francji – prawie trzysta w samym Paryżu – z których prawie wszystkie zostały zwolnione bez zarzutów następnego dnia.

Podczas weekendu wybuchły spontaniczne protesty uliczne (les „manifs sauvages„), które wykorzystały strajk śmieciarzy i wypełniły ulice Paryża płonącymi śmieciami. Im bardziej nasila się przemoc ze strony policji, tym większą rolę techniczną odgrywa ten “spontaniczny” aspekt protestów. Większość masowych protestów we Francji, takich jak te, które miały miejsce przed czwartkiem, to déclarées – grupy rejestrują je wcześniej na policji. Spontaniczne protesty są legalne, ale ramy represji są mniej jasne niż w przypadku autoryzowanych demonstracji. Jest to duży problem: sądy muszą jeszcze rozstrzygnąć, czy można zostać aresztowanym za samo przebywanie w pobliżu spontanicznego protestu, jakie powinny być konsekwencje za prowadzenie spontanicznego protestu, czy francuskie konstytucyjne prawo do demonstracji obejmuje spontaniczne protesty i jak policja może legalnie identyfikować ludzi biorących udział tych protestach.

W krótkiej perspektywie towarzysze i towarzyszki we Francji mają nadzieję na zbudowanie siły, która pozwoli im oprzeć się nadchodzącym represyjnym przepisom wymierzonym w migrantów, osoby nieudokumentowane, bezdomne i lokatorów, nad którymi pracuje rząd Macrona i Borne. Wielu ludzi w Paryżu i sąsiednich regionach myśli także o walce z przygotowaniami miasta do Igrzysk Olimpijskich latem 2024 roku; bo kiedy eksmisje, niszczenie parków i przestrzeni publicznych oraz budowa ogromnej i niepotrzebnej infrastruktury na północnych przedmieściach Paryża staje się bronią i środkiem kontroli oraz oczyszczania tradycyjnie robotniczych dzielnic, odzyskanie ulic jest bardzo pilną kwestią.

Makronek – czy niedługo będzie po nim?

Ruch przeciwko reformie emerytalnej na skraju powstania (raport z postępów)

Pierwotnie opublikowane na lundimatin

Ogłoszenie z czwartku 16 marca – że rząd wykorzysta artykuł 49.3 Konstytucji, aby narzucić swoją reformę emerytalną bez głosowania w Zgromadzeniu Narodowym – nadało ruchowi protestacyjnemu nowy wymiar. Pomimo ostrych represji, dziwna mieszanka gniewu i radości rozprzestrzeniła się po całym kraju: spontaniczne demonstracje, blokady-niespodzianki głównych dróg, wtargnięcia do centrów handlowych lub na tory kolejowe, wrzucanie śmieci do biur poselskich, nocne pożary śmieci, celowe przerwy w dostawie prądu i wiele innych. Sytuacja stała się nieopanowalna, a prezydent nie ma żadnego planu poza zapewnieniem, że za wszelką cenę się utrzyma i nie będzie wahał się przed użyciem przemocy. Najbliższe dni będą więc decydujące: albo ruch zużyje swoją energię – choć wszystko wskazuje na coś przeciwnego – albo rządy Macrona upadną. W tym tekście postaramy się przedstawić raport z naszych postępów, analizując zaangażowane siły, ich strategie, a także ich krótko- i średnioterminowe cele.

Sam przeciwko wszystkim

Jeśli weźmiemy pod uwagę dwie oficjalnie zaangażowane siły, sytuacja jest wyjątkowa, ponieważ żadna z nich nie może pozwolić sobie na przegraną. Z jednej strony mamy „ruch społeczny”, o którym często myślimy, że zniknął, ale który zawsze powraca z braku czegoś lepszego. Najbardziej optymistyczni widzą w jego powrocie niezbędny wstęp do zbudowania takiej relacji sił, która mogłaby utorować drogę do powstania, a nawet rewolucji. Z kolei najbardziej pesymistyczni uważają, że jest wręcz przeciwnie – że od samego początku jest on skompromitowany, i że kanalizowanie i rytualizacja powszechnego niezadowolenia pomaga w zarządzaniu panującym porządkiem, a więc do jego utrzymaniu i wzmocnieniu.

Tak czy inaczej, na papierze ten „ruch społeczny” ma wszystko, by wygrać: związki zawodowe są zjednoczone, demonstracje liczne, opinia publiczna w dużej mierze mu sprzyja, a chociaż rząd został wybrany demokratycznie, jest w zdecydowanej mniejszości – wszystkie znaki na niebie i ziemi wskazują na jego powodzenie. Jeśli więc w tak obiektywnie sprzyjających warunkach „ruch społeczny” przegra, to znaczy, że już nigdy nie będzie mógł o niczym marzyć ani przypisać sobie jakiejkolwiek wygranej.

Po drugiej stronie jest Emmanuel Macron, jego rząd i kilku fanatyków, którzy w niego wierzą. Wiedzą, że są w mniejszości, ale właśnie stąd czerpią swoją siłę. Macron nie jest prezydentem, który został wybrany, by być lubianym czy nawet docenianym. Ze swoim czystym i doskonałym przywiązaniem do gospodarki, do efektywności, do wyników, ucieleśnia szczyt polityki. Nie widzi ludzi, życia, istot ludzkich, tylko atomy, z których można wydobyć wartość. Macron to swego rodzaju zły robot, który chce jak najlepiej dla tych, którymi rządzi wbrew ich woli. Jego wyobrażenie o polityce to arkusz kalkulacyjny Excela: dopóki obliczenia są poprawne, a liczby wyglądają w porządku, będzie stale szedł do przodu. Z drugiej strony wie, że jeśli będzie się wahał, drżał lub poddawał, nie będzie mógł twierdzić, że rządzi czym- czy kimkolwiek.

Bezpośrednia konfrontacja [face à face] niekoniecznie jest jednak symetryczna. „Ruchowi społecznemu” grozi zmęczenie i rezygnacja, a prezydenta do rezygnacji skłonić mogłoby jedynie namacalne ryzyko wybuchu powstania. Od momentu użycia artykułu 49.3 w czwartek widzimy, że sytuacja się zmienia. Teraz, gdy negocjacje z władzami stały się nieważne, “ruch społeczny” kipi i prześciga sam siebie. Jego kontury stają się preinsurekcyjne.

Pozostaje jeszcze trzecia, nieoficjalna siła: inercja. To ci, którzy na razie z lenistwa, strachu lub mniej lub bardziej przypadkowego powodu odmawiają włączenia się do walki. Na razie skutecznie grają na rzecz rządu, ale im bardziej niestabilna stawać się będzie sytuacja, tym bardziej będą zmuszani do opowiedzenia się po którejś ze stron – czy to ruchu, czy rządu. Wielkim osiągnięciem Żółtych Kamizelek było wydobycie frustracji i niezadowolenia zza ekranów, wyciągnięcie ludzi na ulice.

Najlepszą emeryturą jest atak^[1]

Ale co tak naprawdę kryje się za tą konfrontacją i jej inscenizowaniem? Co chwyta za serce, wzbudzając odwagę lub wściekłość? Stawką jest odrzucenie pracy. Oczywiście nikt nie ośmiela się tak formułować problemu, bo gdy tylko mówimy o pracy, zaciska się na nas stara pułapka. Jej mechanizm jest jednak prosty i dobrze znany: za samym pojęciem pracy kryje się dobrowolne pomieszanie dwóch całkiem odrębnych rzeczywistości. Z jednej strony jest praca jako jednostkowe uczestnictwo w kolektywnym życiu, udział w jego bogactwie i kreatywności. Z drugiej strony, praca jako szczególna forma indywidualnego wysiłku w ramach kapitalistycznej organizacji życia – czyli praca jako ból i wyzysk. Jeśli ktoś odważy się skrytykować pracę lub nawet życzyć sobie jej zniesienia, zostanie to zwykle zrozumiane jako drobnomieszczański kaprys lub rynsztokowy nihilizm. W końcu – mówi się nam – jeśli chcemy jeść chleb, potrzebujemy piekarzy; jeśli chcemy piekarzy, potrzebujemy piekarni; jeśli chcemy piekarni, potrzebujemy murarzy; a do ciasta, które wkładamy do pieca, potrzebujemy rolników, którzy sieją, zbierają plony i tak dalej. Nikt, oczywiście, nie jest w stanie podważyć tak niesamowicie twardych dowodów.

Problem, nasz problem, polega na tym, że jeśli odrzucamy pracę do tego stopnia – jeśli jesteśmy milionami walącymi w bruk osób na ulicach, aby uniknąć poddania się dwóm kolejnym latom pracy – to nie dlatego, że jesteśmy leniwe lub marzymy o wstąpieniu do klubu brydżowego, ale dlatego, że postać wspólnego i kolektywnego wysiłku w tym społeczeństwie jest nieznośna, upokarzająca, często bezsensowna i okaleczająca. Jeśli się nad tym zastanowić, nigdy nie walczyłyśmy o emeryturę – to zawsze była walka przeciwko pracy.

Osoby kolektywnie i masowo uznające, że dla większości z nas praca jest cierpieniem – to coś, do przyjęcia czego władze nie mogą dopuścić. Oznaczałoby to zniszczenie całego gmachu społecznego, bez którego byłyby niczym. Ale jeśli naszym wspólnym stanem jest to, że nie mamy władzy nad naszym życiem i o tym wiemy, to paradoksalnie wszystko staje się znów możliwe. Zauważmy, że rewolucje nie muszą wymagać wielkich teorii i skomplikowanych analiz; czasem wystarczy po prostu postawić drobny postulat, którego trzyma się do końca. Wystarczy, na przykład, odmówić bycia poniżanym: przez harmonogram, przez pensję, przez kierownika lub zadanie. Wystarczyłoby stworzyć kolektywny ruch, który zawiesiłby udrękę kalendarza, listy rzeczy do zrobienia czy porządek obrad. By cały system się zawalił, wystarczyłoby upomnieć się o najbardziej minimalną godność dla siebie, swojej rodziny i wszystkich innych – kapitalizm w końcu nigdy nie był niczym innym niż obiektywną i ekonomiczną organizacją upokorzenia i bólu.

Krytyka przemocy

To powiedziawszy, musimy uznać, że kontestowana przez nas organizacja społeczna jak na razie nie trzyma się w kupie tylko dzięki zawłaszczeniu środków do przetrwania i szantażem. Jest to możliwe również dzięki przemocy policji. Nie będziemy się zagłębiać w społeczną rolę policji i powody, dla których zachowuje się ona tak obrzydliwie; zostały one już wystarczająco dobrze zsyntetyzowane w tekście „Pourquoi les flics sont-ils tous des bâtards?”. Za to pilne wydaje nam się strategiczne myślenie o ich przemocy; o tym, co poprzez nią represjonują, co dławią terrorem i zastraszaniem.

W ostatnich dniach badacze i komentatorzy potępili brak profesjonalizmu policji – jej ekscesy, arbitralność, a czasem nawet przemoc. Nawet BFMTV [najbardziej oglądany konserwatywny kanał informacyjny we Francji], było zaskoczone, że z dwustu dziewięćdziesięciu dwóch osób aresztowanych w czwartek, 16 marca na Place de la Concorde, dwieście osiemdziesiąt trzy zostały zwolnione z policyjnego aresztu bez oskarżenia, a pozostałe dziewięć otrzymało zwykłą naganę. Problem z tego rodzaju oburzeniem polega na tym, że skupienie na postrzeganej dysfunkcji systemu uniemożliwia dostrzeżenie tego, co może być jedynie celową strategią. Jeśli setki BRAV-M [Brigades de répression des actions violentes motorisées, policyjnych jednostek motocyklowych utworzonych podczas protestów Żółtych Kamizelek] przemierzają ulice Paryża, by ścigać i bić protestujących i jeśli w piątek dekret prefektury zakazał jakichkolwiek zgromadzeń gdziekolwiek na obszarze obejmującym około jednej czwartej całej stolicy, to dlatego, że [Emmanuel] Macron, [minister spraw wewnętrznych Gérald] Darmanin i [prefekt paryskiej policji Laurent] Nuñez uzgodnili strategię: opróżnić ulice, wstrząsnąć ciałami, przerazić serca… i spróbować wszystko to przeczekać.

Powtórzmy to – nikt nigdy nie wygrywa z policją „militarnie”. Policja jest przeszkodą, którą trzeba trzymać w ryzach, unikać, wyczerpać, zdezorganizować lub zdemoralizować. Pozbycie się policji nie polega na naiwnej nadziei, że pewnego dnia złoży ona broń i przyłączy się do ruchu, ale przeciwnie, na upewnieniu się, że każda podjęta przez nią próba przywrócenia porządku za pomocą przemocy spowoduje jeszcze większy nieporządek. Przypomnijmy sobie, jak w pierwszą sobotę Żółtych Kamizelek tłum maszerujący przez Pola Elizejskie – który miał silne poczucie działania w zgodzie z prawem – skandował „policja z nami”. Wystarczyło kilka policyjnych szarż i salw gazu łzawiącego, by najpiękniejsza aleja świata zamieniła się w pole bitwy.

Ucząc się z represji

Nasze możliwości podejmowania strategicznych decyzji na ulicy są jednak bardzo ograniczone. Nie mamy żadnego sztabu generalnego – jedynie nasz zdrowy rozsądek, liczebność i pewną skłonność do improwizowania. W obecnej konfiguracji możemy jednak wyciągnąć pewne wnioski z ostatnich tygodni:

• Nadzorowanie demonstracji, czyli utrzymywanie ich w granicach nieszkodliwości, jest zadaniem, które rozdzielają między siebie przywódcy związkowi i policja. Demonstracja, która przebiega zgodnie z planem, jest zwycięstwem rządu. Z kolei demonstracja, która przekracza przygotowane dla niej granice, wywołuje niepokój na jego najwyższych szczeblach, demoralizuje policję i przybliża nas do zniesienia pracy. Tłum, który nie akceptuje już trasy wytyczonej przez policję, który niszczy symbole gospodarki i radośnie wyraża swój gniew, jest zakłóceniem – a więc zagrożeniem.
• Do tej pory, z wyjątkiem 7 marca, wszystkie masowe demonstracje były opanowane przez policję. Pochody związków zawodowych pozostały idealnie uporządkowane, a najbardziej zdeterminowani demonstranci byli systematycznie izolowani i brutalnie represjonowani. W niektórych okolicznościach odrobina zuchwałości wyzwala energię niezbędną do wyrwania się z ograniczających ram; w innych może umożliwić policji brutalne zamknięcie każdego okna możliwości. Zdarza się, jednak że gdy chce się wybić okno, najpierw łamie się nos na krawędzi jego ramy.
• Ze względu na szybkość poruszania się i wyjątkową brutalność, policjanci BRAV-M są najgroźniejszą przeszkodą. Należy podważyć ich pewność siebie, którą zbudowali w ciągu ostatnich kilku lat, a zwłaszcza ostatnich tygodni. Jeśli nie możemy wykluczyć, że małe grupy od czasu do czasu ich przechytrzą i zmniejszą ich zuchwałość, to najskuteczniejszą opcją byłoby, aby pokojowy tłum związkowców i demonstrantów nie tolerował już dłużej ich obecności, stał z podniesionymi rękami i ilekroć policjanci próbowaliby przedrzeć się przez demonstrację, krzyczał na nich i odpychał. Jeśli ich obecność na demonstracjach zacznie powodować nieporządek zamiast przywracać porządek, pan Nunez będzie zmuszony do wygnania ich na Ile de la Cité [wyspę w centrum Paryża], aby zamknąć ich w swoim garażu na rue Chanoinesse.
• W czwartek 16 marca, po ogłoszeniu użycia artykułu 49.3, zapowiedziana z wyprzedzeniem demonstracja związkowa i bardziej rozproszone wezwania do działania zbiegły się po drugiej stronie mostu Concorde przed Zgromadzeniem Narodowym. Ponieważ głównym celem policji była ochrona przedstawicieli narodu, zepchnęła ona tłum z powrotem na południe. Dzięki temu manewrowi demonstranci znaleźli się na turystycznych ulicach centrum miasta i rozproszyli po nich. Sterty śmieci pozostawione przez strajkujących śmieciarzy spontanicznie stały się ogniskami, spowalniającymi i uniemożliwiającymi reakcję policji. W wielu miastach w całym kraju, takie spontaniczne palenie śmietników stało się znakiem rozpoznawczym ruchu.
• W piątek 17 marca policja opanowała ponowioną próbę udania się na Place de la Concorde. Choć demonstranci byli odważni i zdeterminowani, znaleźli się w pułapce. Zamknięto ich jak w imadle, przez co nie mogli odzyskać swojej mobilności; prefektura nie popełniła tego samego błędu co dzień wcześniej. W sobotę trzecie wezwanie do zgromadzenia się na tym samym placu przekonało władze do zakazania wszelkich zgromadzeń na obszarze rozciągającym się od Pól Elizejskich do Luwru, od Grands Boulevards do rue de Sèvres – innymi słowy, na około jednej czwartej Paryża wokół Pałacu Elizejskiego i Zgromadzenia Narodowego. Tysiące policjantów stacjonujących w tym rejonie było w stanie zapobiec rozpoczęciu jakiegokolwiek zgromadzenia poprzez nękanie przechodniów. Po drugiej stronie miasta, zgromadzenie na Place d’Italie wzięło pod uwagę to, jak rozmieszczona była policja i rozpoczęło spontaniczną demonstrację w przeciwnym kierunku. Mobilne grupy były w stanie blokować ulice przez kilka godzin, podpalając śmietniki i chwilowo uciekając przed BRAV-M.
• Podstawy strategii mówią, że taktyki nie powinny ze sobą się ścierać, tylko się komponować. Prefektura Paryża przedstawiła już swoją narrację bitewną: odpowiedzialne, ale nieszkodliwe masowe demonstracje po jednej stronie i nocne zamieszki prowadzone przez radykalne i bezprawne skrajne ugrupowania po drugiej. Każdy, kto był na ulicach w ostatnim tygodniu, wie, jak bardzo kłamliwa jest ta karykatura i jak ważne [dla władzy] jest, by tak pozostało. Bo to jest ich ostateczna broń: podzielić rewoltę na dobrą i złą, odpowiedzialną i niekontrolowaną. Solidarność to ich najgorszy koszmar. Jeśli ruch nabierze intensywności, to w końcu dojdzie do tego, że związkowe pochody zostaną zaatakowane i w konsekwencji będą musiały się bronić. Zaskakujące blokady obwodnic przez grupy należące do CGT [Confédération Générale du Travail, krajowy związek zawodowy] wskazują, że część ich bazy już jest zdecydowana wyjść poza rytuały. Kiedy w poniedziałek w Fos-sur-Mer interweniowała policja, by wyegzekwować polecenia prefekta, związkowcy eskalowali do konfrontacji. Im bardziej mnożą się akcje, tym bardziej rozluźni się uścisk policji. A Gérald Darmanin już wspomniał, że w ciągu ostatnich kilku dni odbyło się ponad tysiąc dwieście spontanicznych demonstracji.

„Władza jest logistyczna – zablokujmy wszystko”

Poza samą przemocą, skuteczność policji polega również na jej sile dywersyjnej. Wyznaczając miejsce, formę i czas konfrontacji, wysysa z ruchu energię. Jeśli, by zmusić Macrona do rezygnacji z wydłużenia godzin pracy, stawiamy na nieporządek i zagrożenie jakie stanowi on dla rządu, blokowanie jest kluczowe. Nikt nie będzie czekał w nieskończoność na strajk generalny klasy robotniczej i ruchu pracowniczego zżeranego przez trzydzieści lat neoliberalizmu. Najbardziej oczywistym, spontanicznym i skutecznym gestem politycznym jest obecnie zablokowanie przepływów gospodarczych, przerwanie normalnego przepływu towarów i ludzi.

Za przykład może posłużyć to, co przez dwa tygodnie organizowano w Rennes. Zamiast konfrontacji z policją jako głównego celu, mieszkańcy Rennes utworzyli półpubliczne zgromadzenia, w ramach których wymyślano akcje blokowania. W poniedziałek o świcie, pod wezwaniem do uczynienia miast „martwymi”, setki ludzi rozrzuconych w kilku punktach miasta przyszły zablokować główne drogi i obwodnicę Rennes. Dwa tygodnie wcześniej trzysta osób podpaliło w środku nocy pojemniki na śmieci, blokując ulicę w Lorient do wczesnego ranka. Wyzwaniem nigdy nie jest konfrontacja z policją, ale wzięcie jej z zaskoczenia, stanie się ukradkowym. Namnażanie punktów blokowania i nieporządku jest oczywiste nawet z punktu widzenia tych, którzy stawiają tylko na liczby i wciąż czekają na strajk generalny. Gdyby po eksplozji w odpowiedzi na użycie artykułu 49.3 w ostatni czwartek, było tylko wezwanie [od oficjalnego kierownictwa związku] do demonstracji w następny czwartek, wszyscy stawiliby się jeden ostatni raz i pogodzili się z porażką. Z kolei blokady i rozproszone zamieszki wzbudziły odwagę, pewność siebie i impet, których ruch potrzebował, aby wyjść poza deadline’y ustalone za drzwiami przywódców związkowych.

Okupujcie, by się spotykać i organizować

Zapaść klasycznej polityki wraz z jej partiami i rozczarowaniem otworzyła drogę innowacyjnym autonomicznym eksperymentom. Ruch przeciwko prawu pracy, Nuit Debout, Żółte Kamizelki, les Soulèvements de la Terre [„powstania ziemi”, niedawna seria mobilizacji ekologicznych wykorzystujących masowe działania bezpośrednie] i wiele innych potwierdziły w ostatnich latach, że nie tylko nie ma już czego oczekiwać od politycznej reprezentacji, ale też to, że nikt jej już nie chce.

Każda z tych sekwencji zasługiwałaby na dogłębną analizę jej mocnych i słabych stron, ale my pozostaniemy przy jednym podstawowym fakcie: zdestytuowanie władzy wymaga wymyślenia nowych form – a wobec atomizacji metropolii, potrzebujemy miejsc do tego, w których możemy się spotykać, myśleć i działać. Okupacja budynków, kampusów uniwersyteckich czy innych miejsc od dziesięcioleci należy do oczywistych praktyk każdego ruchu. Prezydent uniwersytetu, który zgodził się na interwencję policji na swoim kampusie, został natychmiast potępiony, ponieważ uznano za oczywiste, że zbiorowe i partycypacyjne zawłaszczenie przestrzeni jest minimalną odpowiedzią na prywatyzację wszystkich przestrzeni i policyjną kontrolę przestrzeni publicznej.

Jest jasne, że dziś nie toleruje się żadnych okupacji. Jeśli, jak to miało miejsce w Rennes, ktoś przejmie opuszczone kino, by przekształcić je w Maison du Peuple [„dom ludu”], gdzie spotykają się związkowcy, aktywiści i mieszkańcy, to socjalistyczny burmistrz miasta eksmituje je w ciągu 48 godzin, wysyłając do tego setki policjantów. A jeśli chodzi o uniwersytety, to ich władze bezwstydnie powołują się na ryzyko zakłócenia porządku i możliwość nauki zdalnej, aby zamknąć je administracyjnie lub wysłać policję przeciwko własnym studentom. Z drugiej strony, wszystko to podkreśla, jak ważne jest posiadanie miejsc, w których możemy się spotkać i zorganizować i jak bardzo mogą one zwiększyć nasze możliwości. Po hucznym zgromadzeniu i spontanicznym bankiecie pod szklanym sufitem ruchu robotniczego, w Paryżu podjęto próbę okupacji Bourse du Travail [hali związków zawodowych]. Zakończyła się ona jednak w nocy, z powodu niezdecydowania i niezrozumienia ze strony związków zawodowych i autonomicznych buntowników. Potrzebujemy miejsc, by budować więzi i solidarność, a także potrzebujemy więzi i solidarności, by utrzymać miejsca – jak w dylemacie z kurą i jajkiem.

W Rennes ruch tymczasowo przezwyciężył ten problem: po ewakuacji uczestnicy Maison du Peuple spotykali się w świetle dziennym i kontynuowali organizowanie blokad oraz spotkań – prawdopodobnie czekając, aż będą wystarczająco zjednoczeni i silni, by odzyskać coś z dachem, bieżącą wodą i ogrzewaniem. Wydaje się, że granice, jakie osiągnął w Paryżu eksperyment Nuit Debout, wykluczyły możliwość spotkań na świeżym powietrzu. Pokutuje po nim karykatura, że dyskusje pod gołym niebem owocują jedynie monologami bez początku i końca. Pamiętamy jednak o aperitifie u Vallsa^[2] i potencjale – istniejącym nawet z naszej egocentrycznej, wielkomiejskiej samotności – bezwłocznego podjęcia decyzji i, w tym przypadku, pospiesznego udania się do domu premiera w towarzystwie kilku tysięcy osób. To, że rząd tak bardzo chce nas pozostawić bez punktów spotkań, pokazuje, jak pilne jest ich ustanowienie.

Ku nieskończoności i jeszcze dalej

Jak już powiedzieliśmy, ruch zaczyna nabierać preinsurekcyjnych kształtów. Każdego dnia mnożą się blokady i nasilają się akcje – czwartek będzie zatem decydujący. Z punktu widzenia reformy, jeśli czwartkowe demonstracje wymkną się spod kontroli, Macron zostanie zapędzony w kozi róg. Albo podejmie ryzyko „czarnych sobót^„[3] wszędzie w kraju – czyli żółto-kamizelkizacji, której obawia się ponad wszystko – albo w piątek się wycofa, powołując się na ryzyko dużych i niekontrolowanych wystąpień.

Stawką jest teraz wszystko, a nawet więcej. Lewica czai się, gotowa sprzedać osobom lukę wyborczą, iluzję referendum, a nawet budowę IV Międzynarodówki – cokolwiek, co pozwoli wezwać ich do cierpliwości i powrotu do normalności. Aby ruch mógł przetrwać i uniknąć kooptacji oraz represji, będzie musiał jak najszybciej zmierzyć się z pytaniem, które jest kluczowe dla każdego powstania: jak użyć środków swojej samoorganizacji? To pewne, że niektórzy już teraz zastanawiają się, jak żyć komunizmem i szerzyć anarchię.

Tłumy spoza patologicznego świata Macrona

Pierwotnie opublikowane na TOUS DEHORS

To, że jakikolwiek prezydent jakiejkolwiek republiki powoływałby się na Gustave’a Le Bona (którego Mussolini był uważnym czytelnikiem), aby uzasadnić swój pomysł na politykę, jest ściśle rzecz biorąc kwestią psychopatologii. Z pewnością mamy do czynienia z postacią dość niesmaczną – rzadko który prezydent był tak znienawidzony i wzbudzał taki poziom pogardy. To prawda, że tłumy powstających przeciwko niemu osób widzą w nim jedynie szaleńca, otoczonego przez cierpliwie czekających na swoją szansę pachołków, i że jego niekończące się pozerstwo i jeremiady budzą z pewnością tylko głębsze obrzydzenie.

Ale już nie o to chodzi. Liczy się to, że Macron to kwintesencja republikanina – a przecież francuskie instytucje republikańskie od początku swojego istnienia służyły jako stała maszyneria kontrrewolucji. No bo tak: instytucja republikańska i jej konstytucje zostały stworzone przeciwko komunardom, francuska policja jest republikańska sama w sobie (tak się mówiło już za czasów Pétaina), a więc rząd republikański może stosować przemoc poprzez swoją policję, która stanowi ciało pośredniczące między tłumem a władzą. Władzą, która nadal opiera się na francuskim archē głęboko zakotwiczonym w monarchicznej matrycy, upiększonej dworskim folklorem.

Sytuacja bardziej się komplikuje, gdy uznamy Macrona nie tylko za psychopatologiczną karykaturę republikańskiego monarchizmu, ale również za jednego z najbardziej godnych przedstawicieli szerzącego się obecnie lib-faszyzmu. To porządek, który za swoją fundamentalną zasadę rządów przyjmuje radykalne niedbalstwo; który tworzy teraz jedynie masową atomizację unicestwiającą każdą iskrę wspólnoty i próbuje jednocześnie zniszczyć wszelkie miejsca stojące w opozycji do przestrzeni, w której rządzi się katastrofą, jak i współzależności, które pozwalają im istnieć.

To właśnie ten lib-faszyzm stara się wprowadzić nas w stan powszechnej trwogi, poczucia oblężenia i paranoii. Stworzyć społeczny świat, w którym rządzimy się tak, jakbyśmy byli maleńkimi, zamkniętymi w sobie totalnościami, bojącymi się spotkań i różnic jako niepożądanych inwazji; bytami otwartymi jedynie na strumienie waloryzacji, które są w stanie kręcić się tylko w pustce pozostałej po dokonanych przez nich zniszczeniach.

W obliczu tego wszystkiego powraca społeczny nieład. Nieporządek, który odrzuca złowrogie rozliczanie nas z przeżywanego czasu i uwalnia go w starciach podczas demonstracji, nocnych awanturach przetaczających się przez pilnowaną przez policję metropolię, w blokadach i okupacjach rafinerii, w mnożących się atakach i sabotażach, w walce z wyczerpywaniem się zasobów wodnych i z niszczącym ziemię przemysłem rolnym. To w tych momentach znów pojawia się obecność, uwikłanie między istotami, a wraz z nimi odmowa poddania się władzy.

I jak w każdym powstaniu, powraca anarchiczna bezpodstawność życia, a różne formy pomocy wzajemnej i współpracy rozsadzają ten chory idealizm, który chciałby uczynić ze świata jeden gigantyczny biznes. Jesteśmy świadkami przerwania postępującego bankructwa, niekończącego się wzrostu, niekończącej się akumulacji. Możliwe staje się otwarcie na nowe czasy, ale na powierzchnię wydobywają się też stare, pogrzebane historie.

Współistnienie ze sobą rezurekcji i insurekcji: oto zgroza wszystkich rządów.

To już nie jest ruch społeczny. Tak jak w przypadku powstania Żółtych Kamizelek, obserwujemy ponowne pojawienie się form komunardycznych, które grają na kategoriach społecznych, prowadzą do rozpadu tożsamości i podmiotów władzy. Znów rozchodzi się upojny zapach nieufności wobec przedstawicieli, podczas zamieszek, blokad i okupacji dochodzi do nieprawdopodobnych spotkań, a odrzucenie robaczywych scen politycznej reprezentacji osiąga nowe szczyty.

Choć nie ma gwarancji, że otworem staną przed nami inne światy, to jak mawiał Gustaw Landauer, (zanim został zamordowany przez Freikorps, przodków dzisiejszego francuskiego BRAV-M): rewolucja jest wiecznym kontynuowaniem. A wszystkim tym, którzy mają obsesję na punkcie konstytucji społecznych, możemy odpowiedzieć tylko jego słowami: „Rewolucja musi stać się elementem naszego porządku społecznego; musi stać się podstawową zasadą naszej konstytucji”.

To byłaby nasza jedyna konstytucja: taka, która karmi bunt tłumów, ich wspólnoty i geografie, ich wywłaszczenia, ich nieoczekiwane spotkania, podczas których zawiązują się nowe przyjaźnie i gdzie jest miejsce na obecność. Właśnie te tłumy, które łączy odmowa, stają się nagle zewnętrzem – czymś spoza społecznej wewnętrzności, którą patologiczni władcy chcą rządzić – bez którego byśmy się udusili.

Insurekcje przychodzą i odchodzą. Rewolucja trwa przy swoim.

Komunikat o S. – towarzyszu, którego życie jest zagrożone po demonstracji w Sainte-Soline

Pospieszne tłumaczenie oświadczenia osób towarzyszących osoby, która została ciężko raniona przez policję w Sainte-Soline

W sobotę, 26 marca, w Sainte-Soline nasz towarzysz S. został trafiony w głowę granatem wybuchowym podczas demonstracji przeciwko bassines [duże zbiorniki wodne służące do nawadniania gospodarstw przemysłowych]. Pomimo jego krytycznego stanu, prefektura najpierw celowo uniemożliwiła interwencję służbom ratunkowym, a następnie ponownie przeszkodziła im w przetransportowaniu go do odpowiedniego oddziału. Obecnie przebywa on na intensywnej terapii neurochirurgicznej, a jego życie wisi na włosku.

Wybuch przemocy, którego doświadczyli demonstranci, spowodował setki obrażeń, w tym kilka poważnych obrażeń fizycznych, jak podano w różnych dostępnych raportach. W celu zablokowania budowy megazbiorników w Sainte-Soline przybyło trzydzieści tysięcy demonstrantów. Te megazbiorniki są częścią przedsięwzięcia monopolizacji wody realizowanego przez niewielką liczbę osób na rzecz modelu kapitalistycznego, któremu nie ma już do zaoferowania niczego poza śmiercią. Przemoc zbrojnego ramienia demokratycznego państwa jest tego najdobitniejszym wyrazem.

W odpowiedzi na okno możliwości, jakie otworzył ruch przeciwko reformie emerytalnej, policja okalecza ludzi, a nawet próbuje dokonywać na nich zamachów. Wszystko to, by zapobiec powstaniu – by bronić burżuazji i jej świata. Nic nie osłabi naszej determinacji, by położyć kres ich panowaniu. We wtorek 28 marca i w następnych dniach wzmocnijmy strajki i blokady, wyjdźmy na ulice – za S. i wszystkich te osoby, które zostały ranne, które zamknięto.

Niech żyje rewolucja.
Osoby towarzyszące S.

Zdjęcia walk w Sainte-Soline

Kwestia pojmowania życia jest zasadnicza dla dzisiejszej polityki. Opisywanie go w kategoriach „podstawowej jednostki” – komórki, a ciała jako większego mechanizmu, podobnego fabryce, ma tendencję do promowania zarządzania nim i kontroli. W klimacie nadal trwającej pandemii Covid-19, trudno sobie czasami wyobrazić jakiekolwiek emancypacyjne możliwości. Wystarczy przypomnieć sobie jak podczas wystąpień przeciwko zaostrzeniu prawa antyaborcyjnego pojawiały się głosy, że ludzie ze względu na nią nie powinni wychodzić na ulicę.

Wobec tego impasu, z pomocą przychodzi sama wiralność – mechaniki, za pomocą których wirus się rozprzestrzenia; współcześnie właściwe nie tylko jemu, ale i ruchom powstańczym, które szerzą się z prędkością memów. Osoby autorskie, czerpiąc garściami z dziedzictwa Rebelii George’a Floyda, czarnego radykalizmu, biologii i teorii wojskowej, kreślą potencjał współczesnych walk, infekujących globalne ciało kapitalizmu.

Część naszej serii Ruchy przeciwko bezRuchowi, o politycznym bezruchu i wszystkim, co mu się przeciwstawiają.

Koronawirus poza dobrem i złem

Wirusy rzucały wyzwanie naszemu ewolucyjnemu przeznaczeniu odkąd pełzałyśmy po tej ziemi jako jednokomórkowce. Wprowadzają one swoje geny do infekowanych komórek, mieszając w genealogii każdego napotkanego przez siebie organizmu. Rozrywają ciało, kawałek po kawałku, żeby coraz szerzej się rozprzestrzeniać, ale jednocześnie zakodowują w nim informację umożliwiającą wykształcenie odporności. Poprzez ten nieprzerwany taniec wirusy napędzały ewolucję każdego gatunku na Ziemi. Pandemia Covid-19 jest wyjątkowym wyzwaniem dla formy i roli naszego dalszego istnienia na tej planecie. Covid-19 oblega cielsko globalnego imperium z taką samą wytrwałością, z jaką atakuje nasze płuca, serca i układ odpornościowy. Łańcuchy dostaw – układ krążenia globalnego handlu i kapitalizmu – wciąż doznają zapaści, a charakteryzujące kwarantannę izolacja, paranoja i zdające ciągnąć się w nieskończoność oczekiwanie są odbiciem głębokiego metabolicznego wyczerpania na globalną skalę.

Czy w obliczu tego zagrożenia jesteśmy w stanie zrozumieć wirusa jako coś poza dobrem i złem, to znaczy w sposób, który ani mu nie przyklaskuje (tak jak robiliby to mizantropi albo zwolennicy eugeniki), ani nie pozostaje sparaliżowany strachem, bezkrytycznie akceptując państwowe środki kontroli i polityki zaciskania pasa w nadziei powrotu do normalności? To pierwsze próbuje dyktować kto zasługuje, by żyć, za to drugie odzwierciedla szkodliwe wyparcie się śmierci. Te dwa bieguny razem wzięte wytyczają w praktyce logikę biopolitycznego zarządzania – zmuszania do życia i pozwalania na śmierć. Zmusza się nas do życia poprzez wdrażanie polityki zdrowotnej, w której środki takie jak egzekwowane przez wojsko lockdowny i godziny policyjne, groźby przymusowych szczepień, grzywny za zgromadzenia publiczne, a nawet środki naruszające prywatność takie jak śledzenie kontaktów i lokalizacji są usprawiedliwiane, ponieważ wierzy się, że zapewniają dobrostan części populacji. Tej nagłej, głębszej ekspansji państwa w sferę biopolityczną sprzeciwiają się głównie fanatycy oddający się denializmowi covidowemu, teoriom spiskowym, retoryce anty-maseczkowej, a nawet polityce zaciskania pasa – która jest w swojej istocie eugeniczna, jako że po prostu pozwala ludziom umrzeć.

Wobec tego wszystkiego, my poszukujemy sposobu istnienia, który biopolityce się wymyka; który konfrontuje się z faktycznością wirusa, aby zamanifestować nowe formy życia – nawet w samym środku szóstego wielkiego wymierania.

Kwarantanna na tonącym statku

Śmierci spowodowane wirusem są uważane za dopuszczalne straty, dopóki kryzys nie zagraża powiązaniom globalnego kapitału. Ani wirus dengi, ani żółta febra nie wywołały skoordynowanej na międzynarodową skalę reakcji, mimo że wciąż powodują masowe zgony w Ameryce Łacińskiej, Południowowschodniej Azji i w Afryce^[1]. Natomiast pandemia Covid-19 rozprzestrzeniła się w Chinach, USA i w Europie Zachodniej, czyli w miejscach stanowiących rdzeń globalnego kapitalistycznego imperium. Jeśli uznamy, że faktycznie była ona efektem ubocznym fragmentacji siedlisk^[2], spowodowanej przez niekończący się wzrost kapitału^[3], to możemy też powiedzieć, że państowa odpowiedź na pandemię zachowuje warunki, przez które znaleźliśmy się w tej sytuacji, zamiast je zmieniać. Z tej perspektywy nowe metody biopolitycznej kontroli nie są odpowiedzią na przyczyny pojawienia się wirusa – one utrzymują gatunek w stanie rozkładu. Wirus szaleje w fabrykach mięsa, na fermach klatkowych i w więzieniach – w miejscach, które już wcześniej żerowały na ohydnej pogardzie dla życia. Śmierci spowodowane przez Covid-19 nie są więc błędem w systemie – są jego wbudowaną funkcją. W miarę jak Covid-19 ujawnia skażone jądro imperium, zdolne wyłącznie do replikowania choroby, dogłębna reorganizacja życia na globlaną skalę staje się absolutną koniecznością. Kwestia rewolucji jest teraz sprawą ewolucji.

Co mamy zrobić z tym, że pandemia nadeszła w samym środku bezprecedensowej fali insurekcji na całym globie^[4]? Czy da się odczytać wirusa i insurekcje jako dwa przejawy jednego impulsu do ucieczki z globalnego imperium kapitału i ekonomicznego zarządzania? Dokonujemy tego porównania nie dla nakreślenia analogii, ale raczej w próbie dotarcia do, jak pisze Idris Robinson, „ukrytej, partyzanckiej, okołopandemicznej wiedzy, którą należy wydobyć, i którą można też wykorzystać i użyć jako broni przeciwko ugruntowanej władzy.”^[5] Nie umyka nam, że biopolityczne środki kontroli nie dały rady odpowiednio zaadresować naszej wspólnej sytuacji, która wciąż oscyluje pomiędzy kolejną falą pandemii a kolejną falą rebelii. W tych falach widzimy jednak zjednoczony fenomen, operujący według swojej własnej logiki, stwarzający swoją własną temporalność. Machinacje wiralności wyposażają nas w środki myślowe i ruchowe, pozwalające stworzyć nowe horyzonty w obliczu sytuacji bez wyjścia na coraz bardziej nienadającej się do życia planecie.

Życie poza rachunkiem przetrwania

Być może Bóg jest wirusem, który nas zamieszkuje.
— Heiner Müller

W genialnym eseju o polityce życia David Cayley pisze, że „do środków, których wprowadzenie zostało usprawiedliwione przez »największy kryzys zdrowotny w naszej historii« zalicza się znaczące ograniczenie wolności obywatelskich… by chronić życie i tym samym zapobiegać śmierci.”^[6] Terytorium władzy za swój przedmiot obiera samo życie, próbując zmusić je do zaadoptowania się do presji selekcyjnej wywieranej na nasz gatunek i, co istotne, by pomimo niej pozostało takie samo. Czy w takiej sytuacji polityka życia może pomóc nam walczyć z zarządzaniem życiem? W jaki sposób możemy wprowadzić do tej konfrontację asymetrię? Zdolne jest do tego tylko coś, co pochodzi spoza życia lub ze szczelin w nim. Zamiast uparcie kierować kierować naszą polityczną wyobraźnią przez immanentne kategorie życia, natury i historii, wirus zaszczepia w nas obcą wiedzę, przez którą powraca teologiczne pytanie – co znajduje się poza tymi pewnikami?

Wirus istnieje w przestrzeni liminalnej pomiędzy życiem a nie-życiem. Ta malutka ilość materiału genetycznego zamknięta w geometrycznie idealnej, molekularnej otoczce jest w jakiś sposób zdolna do samonamnażania się, do manipulowania swoim środowiskiem, do adaptacji i ewolucji – wszystkich tych cech, które kojarzą nam się z życiem. A jednak wirus nie oddycha. Niezależnie od tego czy nazwiesz się je praną, chi czy też podstawową biochemią, oddychanie jest po prostu metabolicznym procesem transdukcji energii^[7]. Najmniejszym obiektem zdolnym do oddychania jest komórka – prawdopodobnie dlatego wyznaczyliśmy ją na „podstawową jednostkę życia.” Choć „I can’t breathe”, czyli „Nie mogę oddychać” (ostatnie słowa Erica Garnera i George’a Floyda) oddaje wyjątkowe doświadczenie czarności w Ameryce, to gdy globalna pandemia wydusza życie z milionów, a niekontrolowane pożary dziesiątkują lasy – płuca ziemi – słowa te odbijają się w nas echem jak ból fantomowy. Wobec tej planetarnej niewydolności oddechowej, skupiamy się na tym, co nie oddycha, a jednak pozostaje ożywione: na wirusie.

Mechaniki zbiegowskie^[8]

A. Nowa episteme informacji

Czy to przez modele epidemiologiczne czy sieci komunikacyjne, systemy zarządzania starają się mapować źródła informacji, konstruując swego rodzaju genealogię, po to by ograniczać przepływ informacji i nim kierować. Z kolei wiralny tryb rozprzestrzeniania informacji jest fundamentalnie nieograniczony i antygenealogiczny.

Źródło epidemii często jest nieznane i tak ulotne jak pojedyncze kaszlnięcie. Bez żadnej centralnej logiki sterującej jego rozprzestrzenianiem, wirus po prostu namnaża się tam, gdzie przeniesie go dowolne dostępne medium, niczym pożar lasu. Wirusa nie obchodzi, czy jego gospodarz mieszka w więzieniu, czy w Białym Domu – on tnie przez klasy i reguły wytworzone przez gospodarkę i utrzymywane przez państwo. Odkąd nasze relacje zaczęły być definiowane przede wszystkim przez naszą relację do wirusa, funkcjonowanie wszystkich obecnych miejsc spotkań – jak na przykład miejsc pracy, kościołów, klubów nocnych czy sal sądowych – jest zawieszone. W natychmiastowej odpowiedzi na pandemię – gdy tylko ludzie intuicyjnie wyczuli niezdolność państwa do opanowania kryzysu – sieci pomocy wzajemnej i samoobrony powstały w całych Stanach Zjednoczonych. Wielka reorganizacja zasobów i sieci komunikacyjnych tworzy inną płaszczyznę połączeń – medium bardzo podatne na zakażenie polityczne.

Biologicznie mówiąc, wiralne rozprzestrzenienie informacji zachodzi poprzez horyzontalny transfer genów. Wirus przenosi geny jednego gospodarza do drugiego, umożliwiając dzielenie się nimi między gatunkami, klasami, rzędami, a nawet królestwami^[9]. Tak więc, jeśli gatunek wydziela się na podstawie jego genetyki i jeśli DNA jest kodem kreskowym biologicznego podmiotu, to wirus jest naturalną maszyną odpodmiotawiającą. Jako synchronizator ekosystemów, wirus promuje koewolucję, poprzez splątywanie genetycznych trajektorii wszystkich napotkanych form życia. W drzewiastym porządku^[10] nadanym życiu przez genealogiczną kategoryzację wirus jest czymś obcym. Zamiast tego działa jako element łączący, który rozplątuje to drzewo życia, napotykając każde ciało tak, jakby istniało na swojej własnej płaszczyźnie, poza rodzajem czy królestwem.

Dziś widzimy, jak właśnie ten tryb wiralności rozkłada istniejące polityczne genealogie. Jeśli rewolucyjnym procesom dwudziestego wieku przewodziły konkretne, ukonsytuowane grupy takie jak partie, związki czy klasy, w dzisiejszych powstaniach rolę tych sił zastąpiły memy, infografiki i instagramowe stories. Przepływy informacji przebijają się przez swoje cybernetyczne ograniczenia i pomagają grupom niekierowanym koordynować swoje działania z zupełnymi nieznajomymi. Rewolty stały się jedynym elementem łączącym wciąż coraz bardziej rozpadającą się tkankę społeczną; podają w wątpliwość ugruntowane sojusze i tożsamości, nie zastygając jednocześnie w ciało konstytuujące czy też spójny rewolucyjny podmiot. Wiralność kreśli tryb zakażenia destabilizujący to, jak ukonstytuowane grupy przenikają się ze sobą, gmatwając ich pozycję w ustalonym porządku. Przygotowuje tym samym grunt, na którym mogą wyrosnąć siły destytuujące.

B. Ciche rekonfiguracje i pamięć: faza lizogeniczna

Wirus zawiera w sobie biologiczny przełącznik między dwoma trybami replikacji – lizogenicznym i litycznym, odpowiadającym dwóm różnym funkcjom i temporalnościom. Cykl lizogeniczny składa się z długiej, powolnej i niewidocznej przebudowy, podczas gdy cykl lityczny charakteryzuje szybkość i sabotaż. W trybie lizogenicznym, geny wirusa wnikają do genomu gospodarza i rozprzestrzeniają się wraz z normalnym rozmnażaniem się jego komórek. Kiedy następuje przełączenie z cyklu lizogenicznego na lityczny, komórki gospodarza są przekształcane w biologiczne fabryki, dzięki którym liczba wirusów wzrasta wykładniczo. Dopiero wtedy gospodarz zaczyna mieć objawy choroby; wirus ujawnia się dopiero wtedy, gdy rozwój infekcji przekroczył już punkt krytyczny

Tak jak wirus wprowadza swoje geny, by przekształcić genom gospodarza – zmieniając jego ciało, nawet gdy kontynuuje ono swoje normalne funkcje – tak proces potajemnej rekonstytucji (lub destytucji) poprzedza społeczne rozdarcie. Jeśli Covid-19 ma fazę lizogeniczną trwającą od dwóch do czternastu tygodni, to Rebelia George’a Floyda miała fazę lizogeniczną liczoną w latach. Faza lizogeniczna może być postrzegana jako okres „społecznego pokoju” – przebiega bez objawów, nie ma widocznych symptomów wstrząsu. Te okresy stwarzają dobre warunki dla procesu inkubacji – partyzanci realnego^[11] mają wtedy czas na zakażenie społecznego ciała zaszyfrowanym zestawem instrukcji i ram działania tak, że kiedy wejdzie faza lityczna (zawsze niespodziewanie), to będziemy mieć wzory do których będzie się można odnieść, podczas gdy prawa rzeczywistości trzymające nasz świat w kupie zaczną się rozpadać. W 2019, kiedy insurekcje rozprzestrzeniały się po każdym zakątku globu, wszyscy wiedzieliśmy, że ta fala prędzej czy później rozbije się o wybrzeża Stanów Zjednoczonych. Przypatrywaliśmy się powstaniom i rozglądaliśmy się za narzędziami i taktykami używanymi do koordynowania zamętu. Wiedza ta ożyła, kiedy wprowadziliśmy na nasz grunt lasery, parasolki i techniki radzenia sobie z gazem łzawiącym i co noc udoskonalaliśmy je w tak wielu miastach USA. 26 maja 2020 roku, kiedy to wybuchło powstanie George’a Floyda, grupy na Telegramie uformowane w początkowej fazie pandemii do koordynowania strajków czynszowych zostały przekształcone tak, by w czasie rzeczywistym pomagać tłumom rebeliantów wymanewrowywać policję dzięki danym z policyjnych skanerów. Przekształcenie czasu społecznego pokoju w fazę lizogeniczną oznacza poszukiwanie sposobów na rozplątanie istniejących funkcji ukonstytuowanych form i podmiotowości, i przekształcanie ich w wektory ucieczki.

Warto zauważyć, że by zmienić sposób funkcjonowania gospodarza, wirusy niekoniecznie doprowadzają do jego rozdarcia. W rzeczywistości 8% naszego DNA składa się z pozostałości starożytnych wirusów^[12]. Te wirusowe sekwencje genetyczne były początkowo postrzegane jako składowa „śmieciowego DNA”, bo w porównaniu do genów, które jasno wpisywały się w konkretne role wewnątrz komórki, ich ekspresja genowa była albo chaotyczna, albo nie było jej wcale. Dziś wiemy, że nasze natywne geny są regulowane przez wirusowe elementy w naszym DNA, które są niezbędne dla podstawowych funkcji i procesów, takich jak ciąża czy odporność^[13]. Tak więc, wystarczająco długo utajony wirus staje się ucieleśnioną pamięcią. W zeszłym roku pewien profesor filozofii ubolewał, że żaden pierwszoroczny student na jego kursie nie pamięta już ruchu Occupy. Bez znajomości tej historii – jak twierdził – nie da się stworzyć prawdziwie emancypującego horyzontu. A rok później widzimy, jak nastolatki i osoby, które dopiero co skończyły szkołę średnią, uczestniczą w jednych z najodważniejszych i najbardziej innowacyjnych akcji ulicznych. Nie musimy pamiętać Occupy, by wiedzieć, co robić, kiedy nadejdzie czas. Taki ślad ucieleśnionej pamięci może wydawać się niewyraźny, jednak uwidoczni się w swoim własnym czasie. Poszukujemy naszej historii w politycznych genealogiach, podczas gdy w rzeczywistości historię tworzą dokładnie te elementy, które rozkładają istniejące genealogie.

C. Sabotaż i prędkość: faza lityczna

W nagłym przejściu z fazy lizogenicznej do litycznej, geny wirusa zaczynają systematycznie dostosowywać komórkową maszynerię tak, żeby produkowała nowe wirusy, które następnie wystrzeliwują z rozerwanej komórki. Z kolei kiedy rozerwaniu ulega cało społeczne, tym, co się samoreplikuje, są taktyki, formy i idee. Obserwujemy wtedy, jak ciało cywilizacji staje się medium dla replikacji memów, tak samo jak komórka staje się miejscem czystego rozprzestrzeniania. Celem nie jest już blokowanie przepływów kapitału; zamiast tego kapitał zostaje zatrzymany jako naturalna konsekwencja swobodnego namnażania się pragnień. Tak jak powiedział Fanon: „Podejmę się kompletnej lizy^[14] tego chorego ciała.”^[15]

Wirusy są najszybciej ewoluującymi bytami na tej planecie. Ich ewolucyjne tempo można przypisać temu, że replikują się wykładniczo – im więcej kopii pojedynczego wirusa, tym bardziej prawdopodobne, że któraś z nich rozwinie adaptacyjne mutacje. Każda mutacja zwiększa możliwość wymknięcia się [układowi odpornościowemu – przyp. red.] i sprawia, że wirus jest trudniejszy do opanowania. Dla przykładu, grypa ewoluuje tak szybko, że w niektórych sezonach szczepionki mają efektywność rzędu zaledwie 10%^[16]. Nauka płynie z tego taka, że redundancje^[17] wewnątrz systemów stwarzają nowe wektory ucieczki. Szef policji Los Angeles stwierdził ostatnio, że łatwiej jest kontrolować jeden dzisięciotysięczny tłum niż dziesięć tłumów o liczebności tysiąca osób każdy^[18]. Każda z tych redundancji zachowuje zdolność do różnicowania się w nowe zagrożenia i do przeciążenia systemu, który ma opanować rozwijające się zakażenie.

Ta dynamika była wyraźnie widoczna w Rebelii George’a Floyda, w której społeczna infekcja na narodową skalę była dezorientująca dla skoordynowanej federalnej odpowiedzi. Według jednej z opowieści, w Minneapolis protestujący byli wielokrotnie ostrzegani przez kogoś z tłumu – często po jakimś wybuchowym wydarzeniu – że „Gwardia Narodowa jest tylko 10 minut stąd!” Te puste ostrzeżenia były powtarzane tak często, że stały się running joke’iem. W rzeczywistości Gwardia Narodowa przybywała na miejsce rebelii dopiero wtedy, kiedy ta lokalnie już wygasała, a zaczynała wzbierać na sile w innym mieście; pozostawiano jej sprzątanie po wydarzeniach i jakiekolwiek inne zadania, które pojawiły się w wyniku chaosu. Szybkość lizy na skalę narodową obrazuje fakt, że tłumy były w stanie „obserwować, orientować się, decydować i działać”^[19] szybciej niż aparat państwowy, korporacje, organizacje lewicowe i NGOsy, pozostawiając im jedynie możliwość przeprowadzenia autopsji swoich poddanych lizie ciał – zwęglonych szczątków komisariatu czy zniszczonego i splądrowanego sklepu.

Przejście między fazą lizogeniczną a lityczną nie jest deterministyczne, a raczej probabilistyczne. Geny wirusów tworzą złożone asemblaże w ramach biologicznego kontekstu gospodarza tak, że różne bodźce środowiskowe, przejściowe perturbacje w systemie i ciągły szum tła wytwarzany przez żywe organizmy przyczyniają się do podniesienia poziomu prawdopodobieństwa przekroczenia progu fazy litycznej^[20]. Podobnie, nie istnieje żaden algorytm będący receptą na konkretne warunki doprowadzające do społecznego rozdarcia – nie ma czegoś takiego jak zaplanowane zamieszki. Próby przewidywań i eksperckich rozważań na temat możliwych reakcji czy to na wynik wyborów, czy też na wyrok uniewinniający policjanta-mordercę wciąż zawodzą, bo nagłe przejście do fazy rozdarcia zależy jedynie od ciągłego potęgowania się wewnętrznej losowości. Inheretnie statystyczna natura tego przejścia pomiędzy fazami jest konieczna, by możliwa była ucieczka; gdyby proces był deterministyczny, to można byłoby mu zapobiec. Ucieczka może zaistnieć tylko dopóki zaskakuje sama siebie.

Na końcu był początek

Nadejście pandemii koronawirusa umocniło destabilizację kategorii podtrzymujących zachodni porządek polityczny, a państowe i ludowe odpowiedzi odzwierciedlają tę destabilizację swoim własnym zdezorientowaniem: prawicowcy zdają się nieść pochodnię wolności, protestując przeciwko lockdownom, podczas gdy lewica kurczowo trzyma się przepisów i regulacji oraz reaguje na ich działania. Chociaż bieguny polityczne zdają się być chwilowo odwrócone, to nie jest niespodzianką, że żaden z nich – ani też żadna ugruntowana siła polityczna – nie wypracowała odpowiedzi odnoszących się do źródła naszej zbiorowej bolączki. Jedynie globalna fala insurekcji wskazuje na horyzont – wciąż niewyraźny – poza nowymi formami ekonomicznej kontroli, które trzymają całe życie na Ziemi jako zakładnika. Podczas gdy te powstania zdają się naruszać polityczne kategorie dwudziestego wieku, to nieobecność (a może przestarzałość) partii politycznej, klasy i programu poddaje je również zdezorientowaniu; podobnemu do tego, jakie dręczy partie porządku. To wymaga od nas wyklarowania nowych figur myślowych dla naszych czasów. Tylko poprzez naukę języka wirusa – tego, jak rozkłada polityczne genealogie, jak potajemnie rekonfiguruje ciało społeczne i starożytnej prędkości z jaką się porusza – możemy zacząć wyczuwać te nowe figury.

Wirusy są undercommons^[21] biologicznego świata. Nie mając możliwego do wyśledzenia pochodzenia, wirus jest bytem prehistorycznym, a jednocześnie znajduje się na samym czele ewolucji. Jest wiecznym zbiegiem i nigdy nie „należy” do organizmu, jaki zasiedla; w najlepszym przypadku jest dla ciała czymś obcym, a w najgorszym – infekcją. Wirus jest czymś fundamentalnie nieczystym; został dotknięty przez praktycznie wszystko, a jednak niereformowalnie poszukuje dalszego kontaktu. Nigdy statyczny, oscyluje między wiecznością pamięci a ultrakrótkimi przedziałami czasowymi mikrobiologicznej replikacji. Często pozostaje cichy, jednak – jak mówił Fred Moten o pewnych momentach w muzyce – „To, co mylone z ciszą, staje się nagle transsubstancjacjalne.”^[22] Wiecznie niekompletny, wciąż pisany na nowo wirusowy genom wypacza sam język życia – jest zelektryzowanym łącznikiem pomiędzy tym, co było, a tym, co może nadejść. Choć szczyci się olśniewającym repertuarem geometrii i przybiera niezliczone formy, nie może być nazwany formą życia, a od jego podstawowej jednostki jest zawsze czymś mniej. Istnieje w liminalnej przestrzeni pomiędzy życiem a nie-życiem. Wirus jest niczym, ale nie jest nieobecny. Jest splamiony krwią, ale to właśnie dzięki temu może zrodzić coś nowego.​

Moją walkę z 41-bis toczę jako indywidualistyczny anarchista. Nie stosuję i nie będę stosował żadnego szantażu, ani się na niego godził. Po prostu nie mogę żyć w nieludzkim reżimie, takim jak 41-bis, gdzie nie mogę swobodnie czytać tego, co chcę, jak na przykład książek, gazet, anarchistycznych czasopism, czy magazynów o sztuce, nauce, literaturze i historii.

Droga, którą musiałbym obrać, by się stąd wydostać, wymagałaby zaprzeczenia mojemu anarchizmowi – a jedyne, co by zagwarantowała, to osadzenie na moim miejscu kogoś innego. W tym więziennym reżimie nie pozwala mi się na żaden kontakt z ludźmi, nie mogę zobaczyć ani dotknąć trawy, czy pocałować ukochanej osoby. To reżim, w którym konfiskowane są zdjęcia twoich rodziców. Zostałem pochowany żywcem w grobowcu, w miejscu śmierci. Będę kontynuował moją walkę aż do jej najbardziej ekstremalnych konsekwencji, nie jako formę „szantażu”, ale dlatego, że to nie jest życie. Jeśli celem państwa włoskiego jest zmuszenie mnie do „odcięcia się” od działań osób anarchistycznych na zewnątrz, niech wiadomym będzie, że takiego szantażu odpowiedzią nie zaszczycę. Jako dobry anarchista uważam, że każdy odpowiada za swoje czyny. Poza tym należę do antyorganizacyjnego nurtu anarchizmu i nigdy się z nikim nie „wiązałem”, przez co nie mogę też się od nikogo „odciąć”. Afinicja to zupełnie inna kwestia.

Konsekwentna osoba anarchistyczna nie dystansuje się od innych anarchistów wskutek oportunizmu czy dlatego, że jej to pasuje. Zawsze dumnie brałem odpowiedzialność za swoje działania (także w sądach, dlatego tu jestem) i nigdy nie krytykowałem działań moich towarzyszek, zwłaszcza w sytuacji, w której teraz się znalazłem.

Największą obelgą dla anarchistki jest oskarżenie jej o wydawanie lub wykonywanie rozkazów. Kiedy znajdowałem się pod reżimem wysokiego nadzoru, podlegałem cenzurze i nigdy nie wysyłałem pizzini z rozkazami[1], a jedynie artykuły do anarchistycznych gazet i czasopism. Mogłem przede wszystkim otrzymywać książki i czasopisma, pisać i czytać to, co chciałem – krótko mówiąc, wolno mi było się rozwijać, żyć.

A dziś jestem gotów umrzeć, aby świat dowiedział się, czym naprawdę jest 41-bis: 750 osób cierpiących w milczeniu, osób, których media nieustannie przedstawiają jako potwory.

Teraz więc moja kolej: najpierw zrobiliście ze mnie potwora w przebraniu krwiożerczego terrorysty, potem uświęciliście mnie w przebraniu męczeńskiego, poświęcającego się dla innych anarchisty, a teraz znów zmieniliście mnie w potwora, przedstawiając mnie jako przywódcę jakiegoś upiornego widma. Nie mam wątpliwości, że kiedy będzie już po wszystkim, zostanę z powrotem zaciągnięty na ołtarz męczeństwa. Nie, dziękuję, nie dam się wciągnąć w te wasze obrzydliwe gierki polityczne.

W rzeczywistości prawdziwym problemem państwa włoskiego są wszystkie prawa człowieka, które są w tym reżimie łamane; w imię „bezpieczeństwa”, dla którego poświęca się wszystko. Cóż! Trzeba było pomyśleć, zanim się tu wsadziło anarchistę. Nie znam prawdziwych motywów ani manewrów politycznych stojących za decyzją o wykorzystaniu mnie jako „zatrutego klopsa”[2]; w końcu mojej reakcji na to „nie-życie” nie było tak trudno przewidzieć. Państwo włoskie jest godnym reprezentantem hipokryzji Zachodu, nieustannie prawiącego reszcie świata kazania na temat „moralności”. Od 41-bis wiele – i chętnie – nauczyły się tak zwane „demokratyczne” państwa, jak państwo tureckie (kurdyjscy towarzysze coś o tym wiedzą) czy państwo polskie.

Jestem przekonany, że moja śmierć położy kres temu reżimowi, a każda z tych 750 osób, która przez dziesiątki lat była mu poddawana, będzie mogła żyć godnie, niezależnie od tego, co zrobiła.

Kocham życie, jestem szczęśliwym człowiekiem i nie zamieniłbym swojego życia na niczyje inne. I właśnie dlatego nie mogę zaakceptować tego beznadziejnego nie-życia.

Dziękuję wam towarzyszki_e – za całą waszą miłość
Zawsze dla anarchii
Przed nikim się nie uginajcie

Alfredo Cospito

Od Standing Rock po Lützerath, walka w obronie Ziemi nieustannie skręca w stronę konstrukcji komuny. Umiejscawiając walkę w obronie lasów Atlanty w kontekście upadku historycznej lewicy i wzrostu znaczenia miejscowych lub „terytorialnych” form walki, Hugh Farrell bada możliwości rewolucyjnej organizacji w głęboko nieuporządkowanych czasach.

Część naszej serii Ruchy przeciwko bezRuchowi, o politycznym bezruchu i wszystkim, co mu się przeciwstawiają.

Refluks

Żyjemy w czasie przerażającego społecznego refluksu^[1]. Minimalne zabezpieczenia państwowe wprowadzone na początku pandemii COVID ustąpiły miejsca wznowionym eksmisjom i szerokiemu konsensusowi politycznemu na rzecz podwyżek stóp procentowych, które miały poskromić inflację i odbudować stabilność rynku. Ponieważ jednak znaczna część tej inflacyjnej niestabilności jest napędzana przez nową siłę nabywczą klasy robotniczej, oznacza to, że odnowiona stabilność rynku jest nieubłaganie związana z przywróceniem prekarności ubogich, zmniejszeniem ich udziału w konsumpcji i złamaniem pewności w poszukiwaniu pracy, która stanowiła pożywkę dla Wielkiej Rezygnacji^[2] – produktu wyjątkowo napiętego rynku pracy z początku pandemii.

Tak, jak trzeba okiełznać wykształconą przez kryzys pewność siebie ubogich, tak samo świeżą pamięć o rozległych antypolicyjnych walkach prowadzonych przez czarną młodzież trzeba zakryć szalonymi panikami związanymi z teorią krytyczną rasy^[3] i Defund The Police^[4]; równie fantazmatycznymi, jak mityczna fala przestępczości. Przez zmowę dziesięciu tysięcy gadających głów paplających przez cały 2022, Defund The Police – które podczas powstania George’a Floyda wydawało się tak politycznie umiarkowane, że aż nieistotne – wydaje się teraz czymś niedopuszczalnie ekstremistycznym, choć amerykańska policja nadal zabija ludzi, i to w coraz większym tempie^[5]. A ponieważ jedna dobra panika rodzi kolejną, te z kolei podsyciły ponowną histerię na temat groomingu^[6], która jest ledwie listkiem figowym dla wznowionych eksterminacyjnych zapędów wymierzonych w osoby LGBT – a zwłaszcza osoby trans. Ośmieleni przez takie figury jak Elon Musk (który sam pracuje właśnie nad przywróceniem warunków opłacalnej spekulacji), ludzie z tymi zapędami są tak bezwstydni, że nikt się nawet nie zająknął, gdy jeden z nich zamordował pięć osób w Club Q, queerowym barze w Kolorado^[7].

W tym okresie strachu i refluksu, ruch broniący lasu w Atlancie – i niedawne wysiłki na rzecz obrony wioski Lützerath przed zniszczeniem jej przez górniczego giganta RWE (z której pochodzą załączone tutaj zdjęcia) – wyróżniają się jako jaskrawe wyjątki. Podczas gdy celem obu walk na pierwszy rzut oka jest ochrona konkretnych terytoriów, udało im się również zakwestionować ogólniejsze warunki naszego obecnego okresu reakcji. Chociaż skupię się tutaj na walce w Atlancie, logika dopasowania przedstawiona poniżej może również pomóc rzucić światło na inne ekologicznie-zorientowane powstania na całym świecie.

Z 600 akrów, o które walczy ruch w Atlancie [nieco ponad 240 hektarów – przyp. tłum.], 380 jest przeznaczone na miejskie, kontrinsurekcyjne centrum szkoleniowe policji, w tym atrapę czarnego sąsiedztwa, podczas gdy pozostałe 40 akrów – obecnie park miejski – zostały sprzedane pod stołem deweloperowi związanemu z przemysłem filmowym. Głównym sloganem ruchu stało się więc „No cop city / No Hollywood dystopia” [„Nie dla miasta glin / nie dla hollywoodzkiej dystopii” – przyp. tłum.].

W czasach, w których projekt Defund The Police jest wyklęty przez całe spektrum polityczne USA, blokowanie budowy obiektu szkoleniowego potrzebnego do podniesienia morale i aktualizacji taktyki departamentu rozbitego w 2020 roku jest dla ruchu broniącego lasu sposobem na obronę i podtrzymanie pamięci o Powstaniu George’a Floyda.

Ruch w mniejszym stopniu opiera się na protestach – które nadal często mają miejsce pod biurami firm budowlanych i w centrum Atlanty, gdzie grupa dzieci ze podstawówki regularnie organizuje solidarnościówki – a bardziej na leśnych rave’ach i mozaice rozmaitych obozowisk. Te ostatnie pozwalają całemu szeregowi osób angażować się w zróżnicowany sposób, jednocześnie utrudniając władzom zmapowanie i eksmisję ruchu. Młodzi ludzie z Atlanty i całego kraju przewijają przez las; niektórzy zostają na kilka nocy, a inni mieszkają tam od ponad roku. Rolling Stone przeprowadził niedawno wywiad z młodą osobą, która rzuciła swoją pracę biurową na Środkowym Zachodzie pod koniec Wielkiej Rezygnacji, aby przenieść się do lasu, z powodów, które wydają się oczywiste dla wielu ludzi z ich pokolenia: „To zdaje się proste. Praca to piekło. Las jest piękny. Ochrona tego, co trzyma nas przy życiu i niszczenie tego, co nas niszczy, jest najważniejsze”^[8].

Tej okupacji lasu nie można nazwać utopijną – często dochodzi do konfliktów w obozach i pomiędzy nimi. Na przykład niektórzy sąsiedzi przeciwni Cop City, których dzieci również korzystają z lasu, są zrozumiale zdenerwowani wulgarnymi antypolicyjnymi hasłami wymalowanymi na parkingu zajętym przez ruch. A jednak niemożność uciekania się do instytucyjnej mediacji zmusiła uczestników do wypracowania zwyczajów i praktyk kompromisu i rozwiązywania konfliktów. Las stał się też azylem przed przetaczającą się przez kraj falą reakcji. W niedawnym tekście Davida Peisnera jedna z transpłciowych osób uczestniczących tak tłumaczyła „nadreprezentację” osób queer i trans w lesie: „One już są zmarginalizowane i mają problemy z działaniem w innych przestrzeniach, więc chętniej przychodzą do takiej przestrzeni jak ta. Poza tym osoby trans pomogły zbudować tę społeczność, więc to jasne, że zrobią ją bardziej zachęcającą dla innych osób trans”^[9].

Pozostając rozdartym przez sprzeczności i trudności, las w Atlancie stał się odwrotnością krajowej sytuacji politycznej, wyjątkiem w tym okresie refluksu. Jednym z truizmów ruchu, często przywoływanym jako wyjaśnienie dla jego sukcesu, jest to, że jest on „zdecentralizowany i autonomiczny”, co ma sprawiać, że trudniej przeprowadzać przeciwko niemu działania policyjne czy skooptować i stwarza przestrzeń dla wielorakich sposobów zaangażowania. Jednak Peisner słusznie zauważa, że ten brak struktur wytwarza własny rodzaj sztywności i inercji. Cytuje obrońcę lasu o imieniu Wiggly, który przyznaje, że w ruchu takim jak ten „nie jesteś w stanie zmienić swojego początkowego kursu”^[10]. Decentralizacja i autonomia nie są zasadami, które same w sobie są w stanie wyjaśnić odporność ruchu, jak i jego jednoczesną kreatywność i chaotyczną, kolektywną inteligencję. W rzeczywistości słowa Wiggly’ego równie dobrze mogłyby opisać to, z jakim zaangażowaniem Ameryka zatoczyła się ku upadkowi i kryzysowi. W epoce, która już jest anarchiczna, decentralizacja i autonomia charakteryzują większość sił politycznych – nie wystarczają więc, by służyć za emancypacyjny horyzont. Pod zobowiązaniem ruchu do pozostania „zdecentralizowanym i autonomicznym” kryje się inna aktywna zasada, która wyłoniła się z walk terytorialnych i umiejscowionych konfliktów na całym świecie: dopasowanie. Poniżej, opierając się na Endnotes i ich rozmówcach, wyznaczę szersze współrzędne naszego obecnego, niepewnego momentu i zastanowię się, dlaczego stawia on „problem kompozycji” na skali całej epoki. Następnie powrócę do walk terytorialnych, aby zrozumieć kompozycję z drugiej strony: jako usytuowaną strategię organizacyjną, charakterystyczną dla naszej współczesnej sytuacji – dopasowanie.

Sieroty

W „Onward, Barbarians”, swoim autorytatywnym bilansie ery COVIDa i antypolicyjnych rebelii, Endnotes oferuje ramy dla zrozumienia rozległych przepływów powszechnych powstań i nerwowej, krwawej reakcji w naszej anarchicznej teraźniejszości. Prekarność, upadek politycznej legitymacji oraz rosnący gąszcz pogmatwanych tożsamości i walk mają dla Endnotes miejsce „na gruncie popadającego w stagnację kapitalizmu”^[11]. Tort, który przestał rosnąć, nie tylko prowokuje przerażającą rywalizację o stale kurczące się kawałki, ale także podważa wszelkie progresywne zapewnienia – czy to wysuwane przez potencjalny rynkowy postęp, przez ruch pracowniczy z jego historyczną misją zapewnienia bezpieczeństwa pracownikom, czy też przez narodowe wspólnoty (jeśli przyjąć, że kiedykolwiek oferowały one wspólną, lepszą przyszłość). Panoszą się potwory, rywalizujące o zrzucanie winy na imigrantów i osoby trans – czy to w ramach bezpośredniej rywalizacji o kawałki tortu, czy też w celu wyparcia ogólnego zamieszania i strachu, i zamienienia ich w nowe paniki.

Ruchy insurekcyjne są w tym kontekście zagubionymi dziećmi, sierotami organizacyjnych tradycji historycznej lewicy, pozbawionymi niegdysiejszej legitymacji ruchu pracowniczego, utraconej przez dekady ustępstw wobec szefów i akceptacji rosnącej prekarności. Co więcej, ruchy są usidlane przez „pomieszanie tożsamości”, wywołane przez konkurencję różnych sektorów społeczeństwa o zasoby, i same powoli tracą spójność – czego dowodem jest luka w przywództwie czarnych, od wypełnienia której oficjalne organizacje Black Lives Matter były bardzo dalekie. Endnotes twierdzi jednak, że to pomieszanie – a szerzej osierocenie – jest również produktywne, tworząc pole do eksperymentów, którym właśnie z tych powodów trudno jest zarządzać i robić mu za przedstawiciela. Bez istniejących pozostałości jakiejś tradycji czy przywództwa, z których można by czerpać, ruchy istnieją w trybie permanentnej improwizacji. Są kreatywne, nierządne, a jednak wewnętrznie niestabilne. Stwarza to coś, co Endnotes nazywa „problemem kompozycji” – współczesne ruchy nie mogą już zakładać istnienia automatycznej, wspólnej podstawy, przez co stają przed nowymi wyzwaniami. Muszą stworzyć własne podstawy organizacyjne i wykuć nowe narzędzia do spajania coraz bardziej heterogenicznych sektorów [społeczeństwa] wytworzonych przez prekaryjną teraźniejszość. W miarę jak ten proces staje się samoświadomy, staje się dopasowaniem – kompozycją jako strategią.

W Hinterland, swoim przeglądzie współczesnego „terenu klasy i konfliktu”, Phil Neel proponuje osobliwe rozwiązanie problemu kompozycji, dostosowane w szczególności do masowych przepływów ruchu, które są obecnie regularnie wytwarzane przez destabilizujący się globalny porządek. Twierdzi on, że siły reakcyjne napędzane są przez „przysięgi krwi”, w ramach których rasowe i tradycjonalistyczne mity odżywiają nowe wspólnoty wykluczenia, mające zapewnić bezpieczeństwo w czasach generalizujących się stagnacji i destabilizacji. W przeciwieństwie do nich, uczestnicy ruchów powstańczych nie wysuwają żadnych roszczeń wyłącznościowych i zamiast tego składają inkluzywną obietnicę samemu powstaniu – „przysięgę wody” wobec marksowskiej „»Partii Anarchii«, która wydaje się nie dążyć do niczego poza dalszą erozją, dalszym napływem powodzi”^[12].

Takie ujęcie ma moc zarówno doświadczalną, jak i etyczną; odpowiada na problem kompozycji w kontekście całej epoki. Każdy, kto uczestniczył w XXI-wiecznej rewolucji, zna euforyczną solidarność, którą przywołuje Neel, a także brak szerszego horyzontu, który by tę solidarność ukierunkowywał. Pisząc w momencie tego braku – lub bardziej optymistycznie, gdy dopiero zaczyna się zarysowywać – Neel, co zrozumiałe, podkreśla „wierność samemu buntowi” w sposób, który etycznie ukierunkowuje nas na inkluzywne wspólnoty i negatywny projekt oparty na zniszczeniu i tak już podupadającego świata kapitalistycznego^[13].

Przysięgi wody mówią nam jednak bardzo niewiele o tym jak się organizować i są jedynie etyczną istotą tych sekwencji gwałtownej erozji, które występują podczas wielkich ruchów i powstań. Te powstańcze sekwencje niewiele mają wspólnego z większością naszych żyć, nawet w kontekście kapitalistycznej stagnacji i rosnącej niestabilności. Myślenie tylko z perspektywy tych momentów zastawia na nas zniekształcającą pułapkę, narażając nas na politykę pilności i poświęcenia. Neel ze swej strony obawia się czegoś przeciwnego – że gdy poza rewolucyjnymi sekwencjami przysięga wody może się stale rozszerzać, praktyka rewolucjonistów zostanie wypaczona. Neel dyskredytuje wysiłki mające na celu podtrzymanie długoterminowych przestrzeni antykapitalistycznych: „Nie ma prawdziwej »autonomii« od świata kapitału, jest tylko wierność jego zniszczeniu”^[14]. Jego obawy idą dalej, gdy ambiwalentnie łączy te przestrzenie, przetrwałe poza zaakcentowanymi społecznymi eksplozjami, z „nacjonalistycznymi lub protonacjonalistycznymi enklawami ruchów populistycznych na globalnej wsi”^[15], sugerując dalsze osuwanie się w kierunku wspólnot wykluczenia, przynajmniej podobnych do tych, które zostały założone na przysięgach krwi.

Neel celuje w anarchistyczne przywiązanie do „małoskalowych momentów samoreprodukcji w skłotach i okupacjach”^[16]. Są to często konserwatywnie wysiłki nastawione na utrzymanie ograniczonej wolnej przestrzeni, podejmowane przez grupy, które zostały już ukonstytuowane, czy to przez wspólną subkulturę, ideologię, czy doświadczenie uczestnictwa w ruchu. W tych przypadkach, celem jest się utrzymać, przetrwać w trybie lokalnym lub ideologicznym. Niestety, Neel myli te ograniczone, małogrupowe eksperymenty z formą walki – obroną terytorialną – która wyrasta ze współczesnej epoki równie pewnie, jak gwałtowne, erozyjne insurekcje, którymi się przede wszystkim zajmuje.

Terytorium

Nawet w miarę jak kapitalistyczny wzrost spowalnia, coraz wyraźniej widać, że napędza on kryzys klimatyczny. Świat nie tylko ulega stagnacji, ale także się ociepla, a niestabilność ekonomiczna napędzana przez spowalniającą maszynę wzrostu jest zgrabnie odzwierciedlona przez niestabilność klimatyczną, często przywoływaną pod epokowym hasłem „Antropocenu”. Ta dynamika prowadzi do upolitycznienia kwestii ekologicznych obok kwestii ekonomicznych – do tego stopnia, że jak stwierdziła Kristin Ross, „obrona warunków życia na planecie stała się nowym i niepodważalnym horyzontem dla znaczenia wszelkiej walki politycznej”^[17]. Pod miarowo rozbrzmiewającą grozą tego okresu refluksu, kryje się wszechobecna świadomość pogłębiającego się kryzysu klimatycznego – wysoce odpornego na wszelkie reformistyczne ulepszenia – do którego równolegle dołączył teraz beznadziejnie nieustępliwy kryzys COVID.

Z jednej strony kryzys klimatyczny wyostrza poczucie straty ekologicznej przy okazji każdej lokalnej kontrowersji dotyczącej zagospodarowania przestrzennego i jednocześnie podnosi ich stawki. Z drugiej, całe pokolenie stojące w obliczu wysokiego bezrobocia i upadku instytucjonalnej legitymizacji uwrażliwiło się na te straty i – zwłaszcza od czasu kryzysu mieszkaniowego w 2008 roku – coraz ostrzej reaguje na kontrowersje, które dawniej były tylko lokalne. Wreszcie to, jak doświadczenia ruchów antyrasistowskich i antypolicyjnych się przeplatają, pomaga tym ostatnim wyjść poza ich historyczne ograniczenia, jakie narzucały ramy „ochrony środowiska”. W wyniku tego, w miarę jak ujawniane są historie kolonizacji i przemocy państwowej, walki te stają się teraz terytorialne, wysuwając na pierwszy plan kwestie ziemi i władzy.

Największą współczesną walką terytorialną w USA była jak dotąd blokada rurociągu Dakota Access Pipeline (DAPL). W szczytowym momencie zgromadziła ona 10 tys. osób w zdecentralizowanej konstelacji obozowisk w rezerwacie Siuksów ze Standing Rock. Rdzenna pamięć o kolonialnej przemocy łączyła się z pretensjami wobec współczesnego kolonialnego wydobywania ropy i ryzyka lokalnych wycieków – a wszystko to w ramach powszechnej pewności, że gospodarka węglowa podkopuje warunki życia na ziemi. Walka No-DAPL była największą od pokoleń mobilizacją polityczną rdzennych osób, z których wiele nadal nie jest częścią społeczeństwa kolonizatorskiego. Oprócz tego, że ruch ten wymagał poważnych eksperymentów z reprodukcją społeczną poza obwodami kapitalizmu, siłowo wyparł on policję i wojsko z obozów, wskrzeszając tym samym widmo autonomii.

Jednak autonomia zbudowana w Standing Rock w ogóle nie przypominała statycznych, zamkniętych przytułków krytykowanych przez Neela. Przez obozowiska odbywał się ogromny i stały przepływ ciał, dóbr, idei i strategii, zasilany przez wiele warstw społecznych, z których każda przybyła z własnym doświadczeniami bycia wyplutą przez gospodarkę. Osoby rdzenne, zasadniczo wykluczone z gospodarki najemnej lub relegowane do najniższych, wiejskich szczebli w porozrzucanych rezerwatach, wykorzystały obozy Standing Rock, żeby się przegrupować. Potomkowie kolonizatorów, dysproporcjonalnie młodzi i wywodzący się z pokolenia zdefiniowanego przez niepewne zatrudnienie, przybyli do obozów po to, by wspierać roszczenia osób rdzennych, by walczyć z gospodarką węglową, która też trzyma ich jako zakładników, lub po prostu (w wielu przypadkach) dlatego, że nie mieli nic lepszego do roboty. Chociaż ich prekarność – jako pracowników usług lub zadłużonych absolwentów college’ów – jest strukturalnie odmienna od tego, na co wystawieni są rdzenne osoby zamknięte w zubożałych rezerwatach, koniec fordystycznej stabilności karier umożliwił tysiącom młodych potomków kolonizatorów spędzać na równinach Północnej Dakoty całe miesiące na budowaniu struktur obronnych, uczestniczeniu w ceremoniach czy walce z policją. Dlaczego by nie rzucić pracy w Starbucksie, w której nie ma bezpieczeństwa ani możliwości awansu, i nie żyć niemal bez pieniędzy? Jak inaczej odnowić tego etycznego ducha, który już dawno temu zniknął z normalnie funkcjonującej metropolii?

Demograficzne paralele – spotkanie osób wykluczonych rasowo i świeżo upieczonych prekariuszy – pomiędzy zamieszkami a obozami przy blokadach doprowadziły Joshuę Clovera do połączenia tych dwóch zjawisk w jego „Riot, Strike, Riot”^[18]. Dla Clovera oba te zjawiska należą do kategorii antagonizmów, które nazywa „walkami cyrkulacyjnymi”, a które rodzą się w wyniku kapitalistycznej stagnacji, zastojów na rynkach pracy i rosnącego znaczenia cyrkulacji względem produkcji. Jednak, jak przypomina nam Ross, choć oba te zjawiska niewątpliwie zrodzone są ze wspólnej sytuacji, mają odrębne logiki i temporalności, które dobrze byłoby rozróżnić.

Przewartościowanie

Jak słusznie podkreśla Ross, kluczowym elementem walk terytorialnych jest „przewartościowanie wartości”^[19]. Podczas gdy Neel ma rację twierdząc, że w insurekcyjnej powodzi uczestników łączy sam bunt, walki terytorialne różnią się tym, że oferują z kolei coś, czego warto bronić. Paradoksalnie jednak często dopiero dzięki walce uczestnicy mogą poczuć się na tyle pewnie, by być w stanie stwierdzić, że temu czy tamtemu miejscu można „nadać wartość według innej miary; innej niż rynek, państwowa lista imperatywów czy istniejące hierarchie społeczne”^[20].

Obrona terytorium jest procesem konstruktywnym, który w miarę swojego trwania z konieczności obejmuje coraz więcej osób, ale przebiega w zupełnie innej temporalności niż zamieszki czy masowe powstania. Obok Standing Rock, archetypicznym przykładem jest Zone à Defendre (ZAD) w Notre-Dame-des-Landes – masowa okupacja, która skutecznie zablokowała budowę drugiego lotniska pod francuskim Nantes. Terytorialna faza walki stopniowo nabierała kształtów przez dziesięć lat od 2008 roku, aż do ostatecznego zwycięstwa w 2018 roku i do dziś odżywia zbiorowe eksperymenty w Strefie^[21]. Uczestnicący kolektyw badawczy Mauvaise Troupe, który obszernie pisał o walkach terytorialnych w całej Europie, podkreśla ich sekwencyjną logikę:

Szybko okazało się, że obrona tych mokradeł była nierozerwalnie związana z ich zasiedleniem, pielęgnowaniem i budowaniem w ich obrębie i na nich form infrastruktur – a wszystkie te wysiłki były sprzeczne z istniejącymi strukturami gospodarczymi i rządowymi^[22].

Widać tutaj skomplikowanie temporalności dopasowania, która rozciąga się zarówno do tyłu, jak i do przodu, łącząc szybkość z powolnością. Z jednej strony, przewartościowanie wartości i obrona mają tendencję do karmienia siebie nawzajem – jako że walka obronna wymaga wytworzenia nowych prawd i zbiorowej inteligencji. W ten sposób wymogi obrony dają impuls do stałego wzrostu ruchu i czynią go pilnym. Walki terytorialne są jednak jednocześnie temporalnościami hybrydowymi, których rodowód sięga dawnych antagonizmów i które je wskrzeszają, przez co rozwijają się czasem przez dziesiątki, a nawet setki lat. Sprzeciw wobec lotniska w Notre-Dame-des-Landes rozwijał się na przestrzeni 40 lat, zanim w 2008 roku doszło do jego terytorialnej okupacji, podczas gdy Standing Rock czerpało z wielowiekowej walki antykolonialnej. Chociaż napędzana twórczym impulsem, obrona terytorialna jest również powolniejsza niż może się wydawać na początku.

Niezależnie od tego, czy rozpatrzymy Notre-Dame-des-Landes czy Dakotę Północną, w każdym przypadku na zwiększenie skali długotrwałych walk pozwoliły współczesna sytuacja kryzysu ekonomicznego połączonego z klimatycznym, wraz z nowymi warunkami politycznymi zdefiniowanymi przez delegitymizację systemu. Ta delegitymizacja jest kluczowa dla zrozumienia pojawienia się dopasowaniowego stylu walki. W ciągu ostatniego półwiecza dominacja proletariatu uległa erozji zarówno z zewnątrz, jak i od wewnątrz. Zewnętrznie, proletariat został uszczuplony i rozproszony przez kapitalistyczną reorganizację i prekaryzację – i to w tym samym okresie, w którym został zakwestionowany wewnętrznie przez feministyczne, antyrasistowskie i antykolonialnie krytyki, odsłaniające nierozwiązane sprzeczności kryjące się w tożsamości klasy robotniczej, która obecnie znajduje się w znacznie bardziej elastycznym kapitalizmie w porównaniu do tego z okresu fordystycznej fabryki. Jeśli lewica nie daje już rady wyekstrapolować stabilnego programu, to nie przez jakieś rozwodnienie jej rzekomo „podstawowych” wartości marksistowskich przez postmodernistyczne krytyki neoliberalizmu, a raczej dlatego, że na poziomie materialnym nie da się już rozsądnie zadeklarować żadnego jednorodnego, wspólnego doświadczenia, które mogłoby posłużyć jej za fundament.

Dzicz

Warunki w jakich się obecnie organizujemy, to warunki „dzikiego miasta”, „miasta zderegulowanego, miasta zredukowanego”, jak określił je Andy Merrifeld^[23]. To kapitalistyczny układ reprodukcyjny, który pozbył się stabilnego charakteru wymaganego przez stabilne podmioty, aby mogły w uporządkowany sposób opowiadać się za konkretną porcją dóbr społecznych Sama Atlanta jest archetypicznym przykładem Nowego Południa. Rolą lewicy w takich warunkach nie może być już nauczanie ludzi stałych prawd i wprowadzanie ich do stabilnej koalicji opartej na istniejącym wcześniej programie. Polityczne formulacje oparte na masowej tożsamości nie są już możliwe. Każdy możliwy program czy platforma strategiczna, nie może być już jednokierunkowa, a raczej przepuszczalna: konstytutywnie otwarta na to, co na zewnątrz niej, a może nawet przez to definiowana. W praktyce oznacza to, że niezależnie od naszej stawki w danej walce, doświadczenia innych ludzi – tak jak powody ich udziału – muszą być dla nas czymś ważnym. Jeśli istnieje prawda, na której polega nasza polityka, to nie może być „naukową” prawdą starych ortodoksji – musi być raczej usytuowana w nieredukowalnie intersubiektywnej przestrzeni. Od tej pory wszystkie prawdy są sytuacyjne.

Oddolna lewica – ta, która przyszła po upadku muru berlińskiego – dostrzegła tę implozję, ale nie zdołała jej przezwyciężyć. Z jednej strony, w latach dziewięćdziesiątych i dwutysięcznych aktywistyczna strategia rozwiązywania różnic i utrzymywania koalicji w ramach ruchów społecznych była świadomie postprogramowa i elastyczna. By rozwiązać sprzeczności między sekcjami ruchu, nie odwoływała się ani do „naukowej” dialektyki, ani do istnienia naturalnej czy historycznej awangardy. Zamiast pozwolić, by różnice rozerwały go na strzępy, działacze ruchu antyglobalizacyjnego zaproponowali, by antyszczyty były organizowane zgodnie z zasadą, którą nazwali „różnorodnością taktyk”: wszystkie sekcje ruchu mogą działać tak, jak uważają za stosowne, oddzielnie. Problem z tym podejściem polega na tym, że w praktyce porzuca ono możliwość rozwinięcia kolektywnej strategii lub sposobu organizacji. Aby każda sekcja ruchu mogła wprowadzić w życie swój program taktyczny podczas danej mobilizacji, musi mieć umożliwioną (zgodnie z kanonicznymi „Zasadami z St Paul”^[24]) „separację czasu i przestrzeni”. W rezultacie, kiedy odbywała się jakakolwiek ogólno-ruchowa dyskusja, nacisk był położony na umożliwienie realizacji każdego programu taktycznego bez wchodzenia sobie nawzajem w drogę, a nie na zwycięstwo w szerszym sensie. Ta liberalna koncepcja „autonomii” jako tolerancji-w-separacji odzwierciedla zatomizowaną strukturę neoliberalnego obywatelstwa. Koniec końców pozwoliła najbardziej konserwatywnym sekcjom ruchu na sprytne przywrócenie swojej dominacji tylnymi drzwiami. W 2003 roku działacze AFL-CIO^[25] dostarczyli bolesnego na to przykładu, gdy użyli „różnorodności taktyk” jako uzasadnienia dla odizolowania dużego czarnego bloku w odległym zakątku Miami, kilometry od i godziny przed masowymi protestami przeciwko Strefie Wolnego Handlu Ameryk, tym samym pozwalając policji na zmiażdżenie i aresztowanie setek anarchistów.

XX wieczna lewica pozostawia nam dziś w spadku smutną zero-jedynkowość: po jednej stronie mamy klasyczny program ruchu robotniczego, z jego dialektycznym rozwiązywaniem różnic i zależnością od przywództwa wymarłego już masowego podmiotu; po drugiej – współczesne podejście aktywistyczne, opierające się na priorytetyzacji taktyk, nierozwiązywaniu różnic i porzuceniu jakiegokolwiek strategicznego horyzontu zwycięstwa.

Dopasowanie – kompozycja jako strategia – lokuje się pomiędzy tymi dwoma skrajnościami. Negatywne uzasadnienie jego rozwoju leży w zaniku jakiejkolwiek wiodącej tożsamości, wpędzającego ruchy – które napędzane są sprzecznościami społeczeństwa kapitalistycznego – w produktywny kryzys.

Ma ono jednak również pozytywne uzasadnienie. Podczas gdy programowe podejście do walki opierało się na dialektycznym rozwiązywaniu konfliktów – tj. na założeniu, że w toku walki wyłoni się synteza, która wytworzy jedność nowego sortu – metoda dopasowania proponuje, by wielorakie segmenty ruchu pozostały wielorakimi, a jednocześnie by tkano między nimi niezbędne praktyczne sojusze. Zważywszy na to, że żadna z tożsamości nie jest w stanie w przekonujący sposób przejąć społecznego przywództwa w ramach ruchów, różne figury społeczne, które składają się na współczesne walki stają przed wyborem: albo mogą pozostać w autarkicznych nie-stosunkach (tolerancyjnej separacji), albo – jeśli chcą przywrócić horyzont zwycięstwa – muszą wypracować podejście relacyjne, pozwalające im współpracować ponad różnicami, a to nieuchronnie oznacza akceptację kompromisów. „Dopasowywanie” jako praktyka oznacza spajanie i rozszerzanie relacji pomiędzy społecznymi sektorami walki, a „dopasowanie” jako strategia odnosi się do założenia, że kolektywne zwycięstwo w obecnych warunkach jest możliwe tylko wtedy, gdy nasze ruchy znajdą sposoby na utkanie takich kolaboracyjnych sieci z różnych tożsamości społecznych i pomiędzy nimi. Nie chodzi tu jednak o zwykłą koalicję różnych podmiotów, z których każdy pozostaje przez cały czas taki sam. Aby ta strategia mogła funkcjonować w praktyce – byśmy były w stanie utrzymać kompozycję ruchu – każda z jego części składowych musi być skłonna do pewnego stopnia odejść od swojej tożsamości. Celem nie jest tu wejście w jakiś rodzaj nowej syntezy, wymazującej partykularność; założenie jest raczej takie, że aby wygrać, każdy segment musi wejść w kontekstualną formę, która zaprasza wszystkie inne części ruchu do destabilizacji swoich tożsamości i zobowiązań, które w przeciwnym razie mogłyby mieć w normalnej kapitalistycznej polityce. W ten sposób dopasowanie nie wytwarza „społecznej jedności”, ale praktyczną maszynę napędzaną przez częściową desubiektywizację jej konstytutywnych części.

Na przykład, w miarę jak walka przeciwko Dakota Access Pipeline narastała na przestrzeni 2016 roku, przeszła z wąskiego ruchu Siuksów ze Standing Rock o ich własne prawa terytorialne do ruchu, w który zaangażowane czuły się również inne grupy rdzenne i działacze nie-rdzenni, z własnych materialnych i politycznych powodów. Uznanie tego faktu nie wymaga podporządkowywania lub lekceważenia interesów i pozycji Siuksów ze Standing Rock; chodzi raczej o to, że to dopasowaniowa logika ruchu wciągnęła wszystkie te elementy w relację ze sobą, pokazując im większy horyzont zwycięstwa niż którykolwiek z nich mógłby sobie samodzielnie wyobrazić.

Wróćmy teraz do walki Defend the Forest w Atlancie. Jak zauważa Kristin Ross, walki dopasowaniowe mają tendencję do wytwarzania charakterystycznej bazy społecznej. Tworzą: „zasadniczo roboczy sojusz, wiążący się ze wzajemnym przemieszczeniem siebie i dezidentyfikacją, który jest również współdzieleniem fizycznego terytorium – przestrzeni do życia”^[26]. Wydaje się, że taka formulacja walk dopasowaniowych dokładnie opisuje las w Atlancie. Ruch ten nie jest po prostu „zdecentralizowany i autonomiczny”, co przywodziłoby na myśl jedynie szereg rozłącznych i obojętnych elementów rozrzuconych jakkolwiek daleko od siebie. Zamiast tego jest konstelacja leśnych obozów, jak również różne segmenty społeczne, które zamieszkują ten ruch – uczniowie szkół podstawowych i ich rodzice, przyjezdni spoza Atlanty, raverzy, organizatorzy społeczni i działacze polityczni w okolicznych czarnych dzielnicach, aktywiści trans i przyrodnicy – są tak samo naznaczone przez swoje połączenia i relacje, jak przez swoją decentralizację. Doświadczyć ruch nie oznacza tylko doświadczenia własnego, odrębnego spojrzenia na niego, czy też własnej palety praktyk w jego ramach – to także czuć, że naprawdę jest się częścią wszystkich podjętych zakładów i ryzyka, jak i całego wkładu wszystkich innych jego komponentów, z którymi dzieli się wspólny los.

Separacja jest normą w hiperwyalienowanym i brutalnym społeczeństwie, jakim jest Ameryka, a jeszcze bardziej w radykalnej polityce. To więc, że tak różne komponenty jak te wymienione powyżej – oraz metody, które każdy z nich wdraża – są połączone w walce, jest wyjątkiem od normy i wymaga ciągłej wewnętrznej perswazji. Mówiąc słowami zapożyczonymi od hiszpańskiego radykalnego kolektywu Precarias a la Deriva, utrzymanie powiązań łączących te komponenty i metody, wymaga „afektywnej wirtuozerii” charakterystycznej dla współczesnej pracy i polityki^[27]. Ogromna część ruchu w obronie lasu Atlanty ma miejsce poza samym lasem, co oznacza, że działania o radykalnie różnych charakterach i rytmie – jak sąsiedzkie kampanie, protesty w centrum miasta i życie w obozach – muszą być nieustannie ze sobą spinane.

Wyzwanie, jakim jest zbudowanie skutecznej koordynacji w hiperpodzielonym społeczeństwie, przy braku jakiegokolwiek większego pozytywnego horyzontu, jest ogromne. Dopasowanie jest sposobem organizacji w głęboko nieuporządkowanych czasach. Jak ujęła to poetycko-dopasowaniowa relacja z pierwszych dni Powstania George’a Floyda w Minneapolis: „Łączymy się, nie stając się tym samym, poruszamy się razem, nie rozumiejąc się nawzajem; a jednak to działa”^[28].

W tych mglistych warunkach, pomocne może być wyartykułowanie częściowej listy metod dopasowania, z których korzysta się w lesie w Atlancie:

• Rozsiało się po nim wiele obozów, które choć charakteryzują się wyraźnie rozbieżnymi kulturami i populacjami, nie zdecydowały się na pozostanie w stanie tolerancyjnej separacji, a zamiast tego nieustannie starały się być połączone – częściowo dzięki pracy osób odgrywających rolę nieformalnych łączniczek, próbujących na bieżąco rozwiązywać wszelkie różnice.
• Ruch w swojej otwartości na polityczne metody kładzie nacisk nie tylko na różnorodność taktyk, ale także ich potencjalne powiązanie ze sobą. Dzięki temu składanie pozwów może współistnieć z regularnymi starciami z policją na skraju lasu, a uczestnicy z zawrotnej liczby amerykańskich subkultur (obserwatorzy ptaków, raverzy, naukowcy, aktywiści, pasjonaci historii, punkowcy, tenderqueery^[29], stolarze, i tak dalej) mogą wejść do ruchu i zdefiniować swój udział w nim w oparciu o własne możliwości i pragnienia.
• Przez utrzymanie otwartego podejścia do budowy obozów, ruch nadaje priorytet działaniom pragmatycznym i praktycznym. W ten sposób dezaktywuje ideologiczne kwestie i podziały, pozwalając na typ dezidentyfikacji opisany przez Rossa. Ułatwia to twórcze zaangażowanie i zmniejsza izolacyjność praktyk aktywistycznych. Nowy budynek kuchenny zbudowany na parkingu zamienionym w obóz, nazwany „Weelaunee People’s Park” (13 grudnia 2022 roku zniszczony przez policję i korporacyjne buldożery, i już odbudowywany) odegrał właśnie taką rolę – w każdą środę przez całą jesień ubiegłego roku organizowano w nim wspólne obiady^[30].
• Położenie nacisku na odzyskanie ziemi i budowanie miejsc życia przyczynia się do szerokiego przewartościowania wartości, doprowadzając do artykulacji nowej podstawy do organizowania się i koordynacji w celu obrony tego szczególnego miejsca, w jego wyjątkowości. Wysiłki obrońców lasu i wielu innych osób mające na celu odkrycie morderczo rasistowskiej historii Old Prison Farm w Atlancie budują nowe połączenia pomiędzy przeszłymi a obecnymi walkami. Sadzenie drzew owocowych i jadalnych ziół wieloletnich ujawnia odżywczą siłę terytorium. Pojawiają się nowe tradycje szczególne dla lasu i służą za podstawę dla nowych form więzi i pokrewieństwa.
• Liczne komponenty ruchu wykazują się dopasowaniową inteligencją, wkładając poważny wysiłek polityczny i wirtuozerię afektywną w rozwiązywanie konfliktów i wciąganie nowych komponentów. Na przykład kontrowersje wokół niecenzuralnych haseł graffiti zostały powoli zaadresowane dzięki rozmowom i debatom, a także, co ważne, dzięki ciągłemu dodawaniu nowych haseł, tagów i sztuki, a nie dzięki bezowocnym wysiłkom zmierzającym do prostego ocenzurowania tagów (w czyim imieniu można by dokonać cenzury?). Dopasowanie z konieczności funkcjonuje mniej poprzez wewnętrzne korekty w ramach koalicji, niż poprzez pozytywny proces łączenia nowych elementów – działa to na zasadzie „tak, i…”^[31]. Inną ważniejszą kwestią, poza sprawą tagów, była praca innych nad wspieraniem ludu Muscogee, rdzennych mieszkańców regionu, ponownie wchodzących do lasu dwieście lat po ich wypędzeniu. Doprowadziła ona do ważnych rytuałów, spotkań i przekazywania wiedzy o terytorium.
• Bycie cierpliwym i danie ruchowi własnego czasu oznaczało nie tylko to, że każda próba eksmisji spotykała się ze spokojem i determinacją, ale także to, że polityczne wiatry targające resztą kraju były doświadczane w lesie z mniejszą intensywnością. Podczas gdy krajowa lewica żenująco kręci się w tę i z powrotem, próbując wycofać się z antyrasistowskich zobowiązań, które podjęła w szczytowym momencie ruchu 2020 (i które szybko stały się wyborczym ciężarem), terytorialna natura tej walki pozwala poruszać się jej po zupełnie innej osi czasu, zdecydowanie przeciwstawiając się policji i jej światu.

Widać więc, jak szersze warunki kryzysu – jak i masowe doświadczenie gwałtownych wybuchów erozyjnych konfliktów społecznych, takich jak te, na które zwraca uwagę Neel – kształtują ruch leśny w Atlancie i jego komponenty. Widać też, jak mimo tego, że działa on na gruncie kapitalistycznej stagnacji i kryzysu, nadal porusza się w ramach swojej własnej, odrębnej temporalności i logiki. Jest to logika wolniejsza, ale taka, która rośnie i ma swój wkład w horyzont polityczny wyłaniający się z globalnej sekwencji walk – wszystkich jak na razie zakończonych fiaskiem – które nękają naszą planetę w tym czasie fluktuacji i refluksu. Tak jak Standing Rock zredefiniowało horyzont ruchów klimatycznych, jednocześnie podejmując dziedzictwo kolonizacji i upolityczniając budowę infrastruktury, tak las w Atlancie stał się nie tylko schronieniem przed momentem reakcji, ale także poligonem doświadczalnym dla oddolnej odporności ekologicznej i polityki abolicjonistycznej. Dopasowaniowa inteligencja ruchu musi zmierzyć się nie tylko z Cop City i hollywoodzką dystopią, ale także z tym, co za nimi stoi: centralnymi filarami kapitalistycznego planowania, brutalnie wymuszającymi prekarność i szukającymi odnowionej podstawy do akumulacji.

S. Prasad:

krew, kwiaty i imprezy na basenach

---

Jakie są główne cechy obecnej fali globalnych powstań? W jaki sposób komunistyczne eksperymenty, innowacje taktyczne i polityczna inteligencja krążą pomiędzy tymi rewoltami i jakie wspólne ograniczenia napotykają? Jakie prognozy są możliwe, biorąc pod uwagę to, co widziałyśmy w zeszłym roku? Biorąc za punkt wyjścia ruchy z 2022 roku, S. Prasad szkicuje bilans walki rewolucyjnej w naszym historycznym momencie.

Część naszej serii Ruchy przeciwko bezRuchowi, o politycznym bezruchu i wszystkim, co mu się przeciwstawiają.

---

Wam, odważni poszukiwacze, zmagający się, wam wszystkim, którzy, podstępnym powierzając się żaglom, na groźne wypływacie morza — wam upojeni zagadką, radośni zmrokiem, wam, których duszę w każdą błędną czeluść fletnie wabią — bo tchórzliwą dłonią trzymać się nici przewodnich wy wszak nie pragniecie; a gdzie odgadnąć zdołacie, tam nienawidzicie dochodzenia — wam to wyłącznie opowiem zagadkę, którą ujrzałem (…).

Friedrich Nietzsche, Tako rzecze Zaratustra

Przez cały 2022 rok na niemal każdym kontynencie dochodziło do powstań, zamieszek i masowych protestów, wywołanych rosnącymi kosztami życia i głupotą rządzących. Mimo panującego zamieszania pozostajemy w epoce rewolucji.

W Nowy Rok rosnące koszty utrzymania i koniec dopłat do paliw wywołały protesty w Kazachstanie. W ciągu tygodnia wybuchła insurekcja w Ałmatach – największym mieście kraju – podczas której ludziom udało się wedrzeć się do wielu budynków rządowych lub je spalić, chwilowo pokonując policję i siły bezpieczeństwa. Aby stłumić powstanie, potrzeba było koordynacji armii sześciu narodów.

W Sri Lance protestujący szturmem zajęli salony władzy i tymczasowo wypędzili prezydenta z kraju. Domy ponad czterdziestu polityków zostały doszczętnie spalone. Obrazy starć rozeszły się po całym świecie, wraz z następującymi po nich nagraniami proletariackich imprez na basenie pałacu prezydenckiego. Podobna scena rozegrała się w Iraku, kiedy protestujący w Bagdadzie szturmowali i zajęli parlament.

Chmury gazu łzawiącego i dymu z płonących barykad wypełniły powietrze w Dżakarcie. Protesty w Haiti po zakończeniu dopłat do paliw pozostawiły Port-Au-Prince w stanie, który niektórzy opisali jako „wojnę domową o niskiej intensywności”. Rząd Czadu nazwał demonstracje przeciwko rządom wojskowym „powstaniem zbrojnym”. W wyniku brutalnych represji zginęło prawie sto osób. Zamieszki od tygodni wstrząsają też zachodnim brzegiem Palestyny.

New York Times ostrzega, że może to być początek długiej zimy niezadowolenia w Europie. W październiku prawie wszystkie rafinerie we Francji rozpoczęły strajk. Dziesiątki tysięcy ludzi wyszło na ulice, aby zaprotestować przeciwko rosnącym kosztom utrzymania, podczas gdy groźba strajku generalnego stawała się coraz większa. Strajki zaczęły rozprzestrzeniać się również w Anglii.

Chiny doświadczyły prawdopodobnie najbardziej powszechnego ruchu protestacyjnego od 1989 roku, kiedy to czołgi zostały wysłane w celu stłumienia demonstracji na placu Tiananmen. W fabryce iPhone’ów Foxconn w środkowych Chinach tysiące pracowników starło się z policją i zburzyło barykady. W południowym mieście Guangzhou protestujący wyrwali się z budynków objętych lockdownem, by skonfrontować się z pracownikami opieki zdrowotnej i splądrować zapasy żywności. Działania te rozprzestrzeniły się na prowincję Xinjiang, Szanghaj i Pekin. Niektórzy demonstranci śpiewali Międzynarodówkę — „by zapewnić ludzkości szczęście, musimy polegać na sobie” — podczas gdy inni nieśli kwiaty i puste kartki papieru.

W chwili, gdy to piszemy, powstanie w Iranie trwa już dobry czwarty miesiąc. Jest to najbardziej powszechny, intensywny i długotrwały ruch protestacyjny, jaki uderzył w kraj od czasu rewolucji z 1979 roku, i pierwszy, który skupia się nie tylko na przeprowadzeniu reform, ale i na położeniu kresu reżimowi. Podpalono posterunki policji, budynki rządowe, banki, a nawet bazy wojskowe. Zamieszki rozlały się na więzienia i zainspirowały strajki w przemyśle naftowym. Po tym jak dotarły do niesławnego więzienia Elvin, w niewyjaśnionych okolicznościach wybuchł pożar. Niektóre miasta na krótko wyzwolono, podczas gdy inne doświadczyły przerażających masakr. Po tym jak nagranie linczu na policjancie stało się viralem, miał miejsce militarny nalot na kompleks apartamentów w Teheranie rodem z niedawnego filmu Athena. A jednak nadal, co noc, tłumy młodych osób wychodzą na ulice, skandując „kobiety, życie, wolność”, „śmierć dyktatorowi” i „rok krwi”.

Nie sposób odgadnąć, czy ten przypływ osiągnął już swój szczyt i zaczął się cofać. Skala i intensywność tych ruchów może wskazywać, że stoimy u progu fali walk, która wkrótce spłynie po całym globie. Jeszcze bardziej niepewne jest to, czy te nowe ruchy będą w stanie nawigować pomiędzy mieliznami, na których tak konsekwentnie osiadały rewolucje naszego stulecia.

Ameryka ma tendencję do synchronizacji z tymi globalnymi rytmami, choć często z pewnym opóźnieniem. Można zatem zasadnie założyć, że w nadchodzących latach będziemy świadkami kolejnych masowych walk w Stanach Zjednoczonych. Co to oznacza dla tych z nas, które wciąż obserwują nadchodzący przypływ? Jak możemy się na tę falę zorientować i jak możemy przygotować się na moment jej dobicia do naszych brzegów? Czy będziemy gotowe do szturmowania niebios, kiedy znów nadejdzie nasz czas?

W dalszej części spróbuję opisać to, co nadaje spójność tym wybuchającym na całym świecie walkom, a później wykorzystać to jako podstawę do poczynienia wstępnych prognoz. Jakie są więc główne cechy tej fali walk?

Turbulencje

Rok 2022 był rokiem globalnych turbulencji. Pandemia połączona z rosnącą inflacją, załamaniami łańcuchów dostaw i wojną w Europie Wschodniej stworzyły łatwopalną sytuację. Warunki są zarówno coraz bardziej niestabilne, ale i coraz bardziej podobne w różnych krajach. Tworzy to kontekst sprzyjający pojawianiu się walk, a kiedy już się pojawią – szybkiemu rozprzestrzenianiu się. To środowisko, w którym mała iskra może wywołać pożar.

Powstania z tamtego roku występowały w miejscach, w których rosnące koszty życia uczyniły warunki wybuchowymi. Ale każda eksplozja potrzebuje wyzwalacza, a ten nie musi być bezpośrednio związany z samą sytuacją gospodarczą. Tak się składa, że katalizatorem okazują się często działania państwa: przymuszanie do zaciskania pasa, odmowa przeprowadzenia wyborów, morderstwo w policyjnym areszcie i tak dalej. Rząd coś robi, a ludzie czują się zmuszeni, by zareagować, skupiając tym samym swoją powszechnie odczuwaną frustrację.

Gdy już nabiorą rozpędu, protesty te wykraczają poza początkowe żądania – poza to, co pierwotnie wprawiło je w ruch – i stają się walką o upadek samego reżimu. Gospodarcze turbulencje stają się wtedy tłem do walki z państwem. To wyjaśnia zarówno rewolucyjny ładunek tych ruchów protestacyjnych, jak i ich niepewność oraz stosowanie półśrodków

Ale to, co wznieca te protesty – to, czemu w reżimowi się sprzeciwiają – to jego ekscesy. To, co czyni go skorumpowanym, irracjonalnym, arbitralnym, niekompetentnym czy głupim. Z tego powodu ruchy nadal przemawiają językiem liberalizmu, często wyrażając się w kategoriach praw człowieka, tożsamości i demokracji. Nie jest więc jasne, czy od takich ruchów można oczekiwać, że wywrócą świat do góry nogami, czy też może tak naprawdę mają one na celu wyłącznie jego utrzymanie.

Generalizacja

Walki stają się zarówno bardziej rozległe, jak i bardziej intensywne. Jak powiedział pewien dziennikarz, „[na początku lat 20. XXI wieku] masowe protesty stały się bardziej powszechne, szybciej narastały i przybierały większy rozmiar w skali całego świata”. Najbardziej widać to w przypadku krajów takich jak Iran, które w ostatnich latach doświadczyły jednej fali walki po drugiej. W 2009 r. irański Zielony Ruch przeciwko temu, co powszechnie uważano za sfałszowane wybory, prowadzony był w dużej mierze przez miejską klasę średnią i studentów. W ciągu ostatniej dekady protesty w kraju przybrały na sile, przyciągając coraz większą liczbę proletariuszy. Inflacja i osłabiona gospodarka wywołały protesty w dziesiątkach miast w 2017 i 2018 roku, po czym w 2019 roku nastąpił tydzień intensywnych zamieszek w odpowiedzi na skokową podwyżkę cen paliw. Ludzie, którzy wyszli wówczas na ulice, mieli zazwyczaj niższe dochody, a zatem byli bezpośrednio bardziej dotknięci turbulencjami gospodarczymi:

To powstanie było pierwszym takim powstaniem w Republice Iranu, któremu udało się zjednoczyć ze sobą bogatych Irańczyków wywodzących się z wieżowców w północnym Teheranie i walczących o przetrwanie handlarzy bazarów z jego robotniczego południa, jak i połączyć ze sobą Kurdów, Turków i innych członków mniejszości etnicznych z etniczną większością Farsi. Zakres krzywd wyrządzonych Irańczykom odzwierciedla sama różnorodność protestujących^[1].

Podobny schemat można dostrzec niemal wszędzie. W latach, które nastąpiły po kryzysie gospodarczym z 2008 r., „walka klasowa należała do tych najbardziej jej spragnionych i tych najgorzej sytuowanych”^[2]. W przeszłości walki pozostawały zamrożone, ponieważ sam kryzys był zamrożony. Państwa mogły przez pewien czas radzić sobie z turbulencjami gospodarczymi, do pewnego stopnia ograniczać kryzysy poprzez obciążanie nimi konkretnych części populacji. Z kolei współczesne ruchy odwrotnie – wydają się rozciągać na zewnątrz, wciągając w siebie znacznie szersze warstwy społeczeństwa. Być może nasza turbulentna teraźniejszość w końcu wyrwie nas z obowiązującej reguły^[3], charakteryzującej obecny stan kryzysu i generowanie przez niego walki. W miarę jak kryzysy stają się niezarządzalne i zaczynają się generalizować, a rosnące koszty życia zaczynają dotykać wszystkich, generalizować się będą również walki – i stawać się podobnie niezarządzalne.

Dystans

Kluczowym ograniczeniem współczesnych walk jest ich niezdolność do przezwyciężenia dominującego pomiędzy ludźmi dystansu w społeczeństwach, z których się wyłaniają. W 2011 roku uczestnicy wielu ruchów wyobrażali sobie, że już go przezwyciężyli – często poprzez projekcję jedności, takiej jak „99%”^[4], która nie miała podstaw w żadnej partykularnej lub dotychczasowej tożsamości.

Jednak, jak ujęło to Endnotes, „to, że ruchy z 2011 roku przedstawiały się jako już-zjednoczone, jako już-poza determinacjami strasznego społeczeństwa, oznaczało, że ich wewnętrzne podziały były zazwyczaj wypierane. A ponieważ je wypierano, podziały te mogły jawić się jedynie jako zagrożenia dla ruchu”^[5].

Natomiast zeszłoroczne walki, w miarę jak się generalizowały, zdawały się kłaść większy nacisk na partykularne tożsamości. Dzisiejsze ruchy, zamiast myśleć o sobie jako o czymś, co stoi poza uwarunkowaniami tego społeczeństwa, mają tendencję do przyjmowania dotychczasowych tożsamości jako punktów wyjścia. Międzyludzki dystans naszych społeczeństw jest traktowany jak wyzwanie, problem do rozwiązania, a jedność jest przedstawiana jako coś, co będzie musiało zostać skonstruowane na drodze samej walki.

Na przykład powstanie w Iranie zostało wywołane przez śmierć kurdyjskiej kobiety w areszcie policyjnym. Chociaż istnieje wiele powodów, by walczyć z reżimem, a do powstania przyłączyli się ludzie ze wszystkich środowisk, to walka kobiet i mniejszości etnicznych po raz pierwszy wysunęła się na pierwszy plan w tym, jak powstanie siebie prezentuje i jak o sobie myśli. Fakt ten znalazł również odzwierciedlenie w działaniach – kobiety stoją na czele wielu akcji, a niektóre z najbardziej intensywnych protestów odbywają się w regionach, gdzie Kurdowie lub inne mniejszości etniczne stanowią większość.

Ze wszystkich ruchów i powstań 2022 roku, Sri Lanka jest tym, które najbardziej przypomina ruch placów z 2011 roku. W kraju tak niedawno rozdzieranym przez wojnę domową nikt nie mógł brać jedności wśród uczestników za pewnik. Przezwyciężenie międzyludzkiego dystansu lankijskiego społeczeństwa – zwłaszcza między buddystami syngaleskimi, hinduistami tamilskimi i muzułmanami – było więc rozumiane jako zadanie konieczne. Protestujący słusznie uważali zawieszenie tych podziałów za wielkie osiągnięcie i byli świadomi, że ryzyko ich ponownego wyłonienia się jest jednym z największych zagrożeń, jakie przed nimi stoją. Ta świadomość była kluczowa dla tego, jak rewolucja myślała o sobie samej i dla toczących się w jej obrębie debat.

Nigdy nie wiadomo, jak długo wytrzymają te kruche jedności zbudowane w trakcie powstań. Żadnej z tych walk nie udało się przekroczyć granic, w które uderzyły powstania z 2011 roku. Choć często udaje im się zawiesić normalne funkcjonowanie tego świata, to na ogół nie na długo. Ale żeby móc w ogóle przebić się mur, musimy najpierw do niego dotrzeć. Tylko poprzez siłowanie się z tymi ograniczeniami można je sformalizować, a tym samym zamienić w pytania, na które ruchy mogą następnie próbować odpowiedzieć.

Taktyki

Fale walk często następują po tym, jak rozprzestrzeni się określony zestaw taktyk. Klasycznym tego przykładem była rewolucyjna faza starego ruchu robotniczego, kiedy to fale masowych strajków rozlały się po Europie i reszcie świata w latach 1905, 1912 i 1917.

Proces ten często wiąże się z innowacjami, w miarę jak pojawiają się nowe taktyki, które zdają się oferować sposoby obejścia starych problemów. Taktyki te są następnie powielane i adaptowane w różnych kontekstach. Dwie fale ostatniej dekady wydają wpasowywać się w ten schemat. W 2011 roku, po rewolucji w Egipcie, rozpoczął się ruch placów. Następnie w 2019 roku rozprzestrzeniły się „taktyki pierwszoliniowe”, chociaż z perspektywy czasu to, jak bardzo spoiły one ze sobą tamte mnogie wydarzenia, mogło zostać wyolbrzymione przez obserwatorów.

To, że burzliwe wydarzenia z 2022 roku mają pewien wspólny mianownik taktyczny, jest oczywiste. Jeśli krążące w sieci zdjęcia z tych powstań można łatwo ze sobą pomylić, to dlatego, że sceny były wszędzie niemal identyczne: tłumy, gaz łzawiący, żołnierze i policja, starcia przy płonących barykadach, podpalenia, broń palna, prowizoryczny sprzęt zamieszkowy i inny improwizowany oręż, a nawet okupacje budynków. Nie wystarczy jednak powiedzieć, że zeszłoroczne walki mają skłonność, by wyglądać jak zamieszki. To nie pozwala na uchwycenie ich specyfiki, tzn. tego, co w nich innowacyjne i co ma szansę się rozprzestrzenić – a więc tym samym tego, co daje szansę na pokonanie starych ograniczeń.

Warto odnotować, że na czoło wydarzeń w 2022 roku nie wysunęła się żadna konkretna innowacja. Zdaje się, że tej wielości ruchów protestacyjnych i powstań nie spajała żadna wiodąca taktyka. Choć oczywiście pojawiły się innowacje, żadna z nich nie została szeroko powielona w odmiennych kontekstach.

To nie powinno zaskakiwać. Rozsądnym wydaje się oczekiwanie, że w ramach trwającej dziesiątki lat serii zmagań każda nowa fala będzie miała większą wewnętrzną zmienność niż poprzednia. Każda walka napotyka na swoje granice i impasy; za każdym razem eksperymentuje się z tym, jak je przezwyciężyć. W miarę jak te eksperymenty się rozwijają – a każdy z nich przynosi inne rezultaty, w miarę jak rozprzestrzeniają się i rozbrzmiewają na różne sposoby, liczba wewnętrznych różnic będzie się zwiększać.

Może to również wskazywać na to, jak bardzo walki się zgeneralizowały. W miarę jak stają się bardziej powszechne i proletariackie, często zaczynają zrzucać z siebie wiele aktywistycznych atrybutów, które sprawiały, że ruchy z 2011 i 2019 roku wydawały się jednocześnie dynamiczne i ograniczone. W końcu potrzeba jest matką wynalazków. To, co sprawiało, że ruchy z tamtych lat wydawały się innowacyjne, z perspektywy czasu okazuje się w dużej mierze odzwierciedleniem ich ograniczonej kompozycji.

W przypadku Sri Lanki, z pewnością jednej z najintensywniejszych rewolt 2022 roku, powstanie przebiegało według znajomego schematu. Model i taktyki w dużej mierze odziedziczyło ono (z pewnymi wariacjami) po Arabskiej Wiośnie, zwłaszcza rewolucji w Egipcie. Podobnie było z rewolucją w Sudanie w 2019 roku, podczas poprzedniej fali, ale inaczej już było w Algierii (również w 2019 roku), gdzie taktyka i rytm bardziej przypominały niedawny ruch Żółtych Kamizelek we Francji. Nie jest więc jasne, na ile Egipt będzie nadal dostarczał szablonu dla rewolucji w naszym stuleciu, czy też doświadczenie to zostanie wkrótce przez coś wyparte.

Strajki

Zmniejsza się geograficzny i czasowy dystans pomiędzy zamieszkami a strajkami. Powstaniom, które wybuchły w następstwie kryzysu finansowego z 2008 roku, nie towarzyszyła ani nie następowała po nich żadna znaczna fala strajków. Choć taktyka zakłócania normalności rozprzestrzeniała się niemal po całym świecie, pozostawały one na placach i rynkach, na których się pojawiły. Żadne z nich było w stanie ani na chwilę opuścić tej hałaśliwej sfery, gdzie wszystko jest na wierzchu i na widok dla wszystkich, aby przeniknąć do ukrytej siedziby produkcji, gdzie kapitał produkuje i jest produkowany, na której progu widnieje napis „Wstęp wzbroniony, chyba że w interesach”. Według Theorie Communiste ta niemożność przeniknięcia przez „szklaną podłogę” do samego procesu produkcji jest „nawracającą granicą wszystkich zamieszek i 'insurekcji'”. Ich zdaniem, rewolucja musi zaprowadzić siebie „w sferę produkcji”, nie po to, by ją podbić i zgłosić do niej roszczenia, a po to, by ją znieść.

Czy ostatnie wydarzenia mówią nam coś o tym, czego pokonanie tej granicy może wymagać? Czy w szklanej podłodze pod nami pojawiają się pęknięcia?

Strajkowanie coraz częściej pojawia się w arsenale taktyk stosowanych przez powstania. Po rozległych zamieszkach często następują fale strajków, które mają przynajmniej jakieś znaczenie. W miarę jak te dwa momenty są rytmicznie coraz bliżej siebie, nasuwa się myśl o pewnej spójności między tymi biegunami, a może nawet o rozpadzie dzielących je barier.

Po fali zamieszek w amerykańskich miastach w 2020 roku nastąpiła rosnąca fala strajków, która osiągnęła swój szczyt jesienią następnego roku. Wiele z tych strajków miało miejsce w miastach, które doświadczyły najbardziej długotrwałych rozruchów rok wcześniej, takich jak Louisville, Lancaster i Nowy Jork. Dotknięte zostały nawet wielkie dyscypliny sportowe: wkrótce po brutalnej reakcji w Kenoshy, masowy strajk rozlał się na prawie każdą drużynę sportową w prawie każdej głównej lidze.

Chociaż niektóre kampanie związkowe (np. Amazonu) wykorzystywały język Black Lives Matter, strajki z 2021 roku rzadko wyraźnie nawiązywały do zamieszek z 2020. Wyraźnie jednak wyłoniły się z podobnego zestawu wybuchowych warunków i świeżo-bojowych nastrojów amerykańskiego proletariatu – i na nie odpowiadały. W Kazachstanie podobnie: po zamieszkach i sytuacji niemalże-insurekcyjnej, na początku 2022 roku nastąpiła fala rozruchów pracowniczych. W tym przypadku strajki i zamieszki miały miejsce w tym samym miesiącu, a nie niemal roku, i istniał między nimi znacznie wyraźniejszy związek. Jednak ani w Kazachstanie, ani w Ameryce fala strajków nie nabrała takiego rozmachu, a powodowane przez nią zakłócenia w funkcjonowaniu gospodarki czy społeczeństwa były nieporównywalnie małe w zestawieniu z tymi wywołanymi przez zamieszki.

W Sudanie i w Birmie strajki generalne stały się kluczową taktyką w walce z niedawnymi wojskowymi zamachami stanu. Tamtejsze strajki skutecznie ilustrują powszechne wsparcie, jakie ruchy te mogą zmobilizować, ale nie prezentują możliwości wywierania realnego wpływu. Strajki, w tym sensie, mogą podtrzymywać impet powstań, podtrzymując otwartą przestrzeń zakłóceń, z której może wyłonić się coś nowego, ale nie zmieniają ich dynamik fundamentalnie. Można więc powiedzieć, że strajk generalny jest raczej częścią tylnej straży ruchu niż skokiem do przodu.

Z kolei powstanie w Iranie od niedawna obejmuje też pracowników przemysłu naftowego – w tym przypadku pracownicy mają akurat realny wpływ na państwo i gospodarkę. Strajki w tym kraju solidaryzują się z ruchem protestacyjnym, ale wysuwają także własne żądania. Nie jest jeszcze jasne, jak zdeterminowane się staną, jak bardzo się rozprzestrzenią, ani czy zainspirują podobne działania w innych gałęziach przemysłu.

Strajki pracowników rafinerii ropy naftowej we Francji i nadchodząca zima pełna niezadowolenia, która może rozprzestrzenić się na całą Europę, mogą nasuwać to samo pytanie, tylko od drugiej strony: czy nie łatwiej byłoby rozbić szklaną podłogę od dołu, wyważyć drzwi do siedziby produkcji od wewnątrz? Czy walka, która zaczyna się jako fala strajków, może ostatecznie rozprzestrzenić się na resztę społeczeństwa, stając się ogólnym ruchem odmowy wobec rosnących kosztów życia? Doświadczenie Włoch z lat następujących po Gorącej Jesieni 1969 roku może dać nam jakieś wyobrażenie o możliwym przebiegu takiej serii wydarzeń, choć w nieco innych warunkach.

Kartografia

Niezależnie jaki kraj byśmy brały pod uwagę, kartografia walki wydaje się trzymać stałego schematu. Ogólnokrajowe powstania zaczynają się na peryferiach, następnie krążą po całym kraju i docierają w końcu do największego miasta lub stolicy. Ten ostatni przystanek staje się środkiem ciężkości powstania, nadaje ton i wyznacza rytm reszcie kraju, i to tam często dochodzi do najbardziej intensywnych doświadczeń i eksperymentów.

W Kazachstanie protesty pojawiły się najpierw w produkującym paliwa zachodnim regionie, a następnie w ciągu kolejnego tygodnia rozprzestrzeniły się na cały kraj, osiągając kulminację w postaci zamieszek w Ałmatach, jego dawnej stolicy i największym mieście. W Sri Lance, po protestach rolników i rybaków z wiejskich obszarów nastąpiły demonstracje i zamieszki na przedmieściach otaczających stolicę, a w końcu okupacje i masowe demonstracje w samym Kolombo. W Iranie powstanie rozpoczęło się na zachodnich obszarach kurdyjskich, a następnie rozprzestrzeniło się na główne miasta, takie jak Teheran, a także na obszary azerskie, arabskie i zamieszkane przez Beludżów. I jak zauważył niedawny artykuł New York Timesa, w Chinach „masowa mobilizacja wydawała się możliwa również w Pekinie dopiero po tym, jak protesty wybuchły w innych miastach – w Urumqi w piątek wieczorem, w Szanghaju w sobotę”.

Ta przemieszczająca się geografia odzwierciedla zmieniającą się kompozycję. Walki często zaczynają się w konkretnym regionie od żądań konkretnej grupy społecznej, jednak w miarę jak rozprzestrzeniają się na zewnątrz, wciągają kolejne warstwy społeczeństwa. W ten sposób walki albo akumulują coraz więcej żądań, całkowicie z nich rezygnują, albo też decydują się na uniwersalne żądanie naszych czasów: upadek reżimu.

Walki rozprzestrzeniają się niekiedy w ślad za kryzysem: protesty zapoczątkowują grupy i regiony najbardziej bezpośrednio dotknięte kryzysem, a w miarę jak ten się generalizuje, generalizuje się również powstanie – tak było na przykład w Sri Lance. W tym procesie nie ma jednak nic automatycznego. Często powstania zaczynają się tam, gdzie istnieje dziedzictwo wcześniejszych walk i organizacji, jak na przykład wokół Zhanaozen w Kazachstanie, gdzie niewiele wcześniej doszło do zamieszek i strajków.

Gdy protesty skupiają się już w największych miastach, często napotykają na podobny horyzont i impas. W Bagdadzie, Kolombo i Ałmatach protestujący szturmowali i albo zajmowali, albo podpalali główne budynki rządowe. Okazuje się jednak, że ani zdobycie, ani spalenie salonów władzy nie wystarcza ani do jej przejęcia, ani zdestytuowania. To zamieszanie może mieć mniej wspólnego z geograficzną orientacją walk, a więcej z ich orientacją polityczną – z tym, że kryzys gospodarczy staje się tłem dla konfrontacji z państwem.

Przed podobnym dylematem stają nawet te walki, które praktycznie są bardziej zorientowane na infrastrukturę niż instytucje. Na przykład w Haiti protestujący od miesięcy blokują główny port przemysłowy, uniemożliwiając dystrybucję paliwa i innych kluczowych towarów. Pomimo wezwań do rewolucji, ta blokada infrastrukturalna wydaje się mieć na celu zmuszenie państwa do negocjacji ich żądań.

Komuna

Komunizm jest zniesieniem państwa i zdławieniem ekonomii. Jeśli możemy mówić o komunizmie w czasie teraźniejszym, to dlatego, że komunizm istnieje jako potencjał w społeczeństwie kapitalistycznym. To znaczy: komunizm istnieje jako zadanie, do którego należy się przygotować, i jako napięcie obecne w dzisiejszych walkach.

Potencjał komunistyczny w tej serii walk można najlepiej opisać jako napięcie w kierunku komuny. Istnieją dwa podstawowe sposoby wyczucia tego napięcia we współczesnych walkach; komuna pojawia się wtedy, gdy te momenty się na siebie nakładają.

Po pierwsze jest to, jak walki zajmują przestrzeń. Okupacje i obozowiska stają się festiwalami i przestrzeniami do eksperymentowania z formami nie-zapośredniczonego przez pieniądze – ani niepodzielonego przez panujący w naszym społeczeństwie dystans – życia. Ten wysiłek włożony w odżywianie się i dbanie o siebie nawzajem poza więziami pieniężnymi^[6] i bez odniesienia do istniejących wcześniej tożsamości, został opisany jako „komunizm ruchu”^[7]. W tamtym roku było to najbardziej widoczne w ruchu okupacyjnym w Sri Lance.

Po drugie jest to, jak zamieszki i insurekcje uwalniają przestrzeń, jakkolwiek na krótko. W nocy 6 stycznia 2022 roku, gdy fala zamieszek w Kazachstanie osiągnęła swoje apogeum, policja i siły bezpieczeństwa w Ałmaty, największym mieście kraju, zostały pokonane. Część z nich uciekła z miasta, część zdezerterowała, a inni po prostu ustąpili. Tej nocy władza znalazła się nagle w rękach proletariackich powstańców. Do odbicia miasta ostatecznie trzeba było armii sześciu narodów.

Osznawije, miasto w przeważająco kurdyjskim regionie północno-zachodniego Iranu, miało wpaść w ręce protestujących, gdy w regionie trwał strajk generalny. Siły bezpieczeństwa i urzędnicy państwowi albo uciekli, albo schronili się w bazie Gwardii Rewolucyjnych. Biura rządowe, banki i baza Gwardii zostały podpalone. Sponsorowana przez rząd agencja informacyjna obwiniła o zaistniałą sytuację pięciuset uzbrojonych demonstrantów, ale nagrania z wydarzeń pokazują tysiące na ulicach.

Przejście od zamieszek do insurekcji ma miejsce wtedy, gdy policja i siły zbrojne zostają pokonane. Łapiemy tego przebłyski, gdy terytoria o pewnej skali, na przykład miasto, są podczas powstania na krótko wyzwolone od sił partii porządku. Jednak w ostatnich cyklach żadne z takich wolnych miast istniało na tyle długo, by przeprowadzić trwałe eksperymenty. Te krótkie przykłady przypominają momenty syryjskiej rewolucji, gdy w niektórych miastach, takich jak Manbidż, w miarę wycofywania się państwa do władzy dochodziły rady rewolucyjne.

Możliwe, że gdzieś, podczas tej fali lub następnej, policja zostanie pokonana, a powstańcy zdołają utrzymać miasto – czy to przypadkowo, czy celowo – na dłużej niż noc lub kilka dni. Każde wyzwolone w ten sposób terytorium musiałoby się szybko rozprzestrzeniać, żeby nie zostać zaduszonym; komuna nie może istnieć w jednym mieście w nieskończoność. Ponieważ jednak walki często toczą się w sposób łączny i nierównomierny, zarówno na poziomie krajowym, jak i globalnym, to, co może się wydarzyć w takim mieście w czasie jego wyzwolenia, bez wątpienia wpłynie na bieg pozostałych wydarzeń.

W związku z tym pojawia się szereg pytań, które warto sobie zadać, póki mamy jeszcze na to czas. Co może się stać z miastem, które, z powodu nierównego tempa walki zostanie tymczasowo wyzwolone i być może odizolowane? Jak można by bronić takiego miasta? Jak jego mieszkańcy mogą się wyżywić i zapewnić sobie dostęp do bieżącej wody, prądu i innych mediów? Jakie komunistyczne środki są możliwe na skali pojedynczego miasta? To, jak na te pytania odpowiemy, będzie miało wpływ na przebieg walki w innych miejscach.

Cyrkulacja

Gdy dana fala walki osiąga swój szczyt, taktyki i idee, które pojawiają się gdziekolwiek, szybko mogą rozprzestrzenić się niemal wszędzie. Jednak cyrkulacja taktyk, idei i wpływów odbywa się częściej i z większą intensywnością w regionalnych wirach.

Powstanie w Kazachstanie znajduje swoje najbardziej bezpośrednie odniesienia w innych niedawnych powstaniach w byłych republikach radzieckich. Z kolei rewolucje i walki na Bliskim Wschodzie i w Afryce Północnej mają tendencję do szybkiego następowania po sobie, napędzając się nawzajem. Podobną kartografię zmagań można nakreślić też na Bałkanach. W każdym tym przypadku ruchy protestacyjne zwracały baczną uwagę na resztę swojego regionu, ucząc się z doświadczeń innych i zapożyczając ich repertuar taktyczny.

Ale ten rezonans nie wynika wyłącznie, czy nawet głównie, z geograficznej lub kulturowej bliskości, ale raczej ze wspólnych warunków politycznych i ekonomicznych. Międzynarodowy Fundusz Walutowy (MFW) ostrzegał, że po rewolucji w Sri Lance nastąpią niepokoje w całej Azji Południowej, gdzie wiele krajów boryka się z podobnymi kryzysami zadłużeniowymi. Wiele byłych republik radzieckich ma wspólne pakty bezpieczeństwa i jest do pewnego stopnia zintegrowanych gospodarczo; ale mają też podobne systemy gospodarcze i polityczne. Niepokoje w każdym kraju tych regionów mają potencjał, by wpłynąć na każdy inny, a taktyki, które wydają się skuteczne w jednym kraju, prawdopodobnie rozprzestrzenią się na inne.

Walki te stają się one zagrożeniem dla panującego porządku właśnie przez to, jak się rozprzestrzeniają. Rewolucja w Sri Lance miała po części na celu odsunięcie skorumpowanego i niekompetentnego reżimu na rzecz takiego, który lepiej radzi sobie z kryzysem. Choć ten cel niekoniecznie jest sam w sobie sprzeczny z interesami i ambicjami MFW, to gdy niepokoje rozlewają się na przyległy region – Pakistan, Bangladesz, Nepal, a być może Indie – grozi to destabilizacją porządku, który MFW chce zachować. Podobnie, stawką w każdym konkretnym powstaniu w którymś z byłych krajów sowieckich jest możliwość rozprzestrzenienia się niepokojów na samą Rosję. To, po części, leży u podstaw inwazji na Ukrainę.

W centrum tych regionalnych wirów często znajduje się kraj, któremu jego rozmiar, siła ekonomiczna, stabilność polityczna i potęga militarna zapewniają pewien stopień stabilności. To pozwala mu wywierać kontrrewolucyjny nacisk na otaczający go region i inne miejsca. Do takich krajów należą Arabia Saudyjska, Rosja, Chiny i Indie. Nie chodzi o to, że poprzednie fale walki nie dobiły do ich brzegów, a o to, że jeszcze nie zostały przez nie naprawdę pochłonięte. Im bardziej walki zaczną przetaczać się przez te i inne regionalne potęgi, tym bardziej rewolucje w innych miejscach będą mogły odetchnąć. Takie jest znaczenie powstającego ruchu antywojennego w Rosji.

Stawki są oczywiście różne w zależności od regionu. Powoli narastająca fala walk poprzedziła fale z 2011 i 2019 roku. W obu przypadkach to po wybuchu rewolucji na Bliskim Wschodzie przypływ stał się falą pływową, a walki rozprzestrzeniły się niemal na całym świecie. W 2011 roku była Tunezja i Egipt, a po nich w 2019 roku Algieria i Sudan. To oczywiście może być po prostu korelacja, a nie związek przyczynowo-skutkowy. Łatwiej jest nakreślić wpływ Egiptu na późniejsze wydarzenia, niż zrobić to samo dla Sudanu. Może być też tak, że warunki w regionie Bliskiego Wschodu są po prostu bardziej dojrzały do rewolucji niż gdzie indziej. Niemniej jednak wydaje się pewne, że ewentualny upadek irańskiego państwa islamskiego odbije się w świecie bardziej bezpośrednio niż rewolucja w Sri Lance.

Geopolityka

Rewolucja w Syrii w 2011 r. doprowadziła do wojny domowej, która stała się konfliktem zastępczym między różnymi regionalnymi i globalnymi potęgami. Różne konstelacje regionalnych potęg finansują i zbroją różne frakcje kontrrewolucji w Sudanie. Chiny i Indie rywalizują o wpływy w Sri Lance, a w przeciągu ostatniej dekady, rosyjskie wojska miały udział w tłumieniu trzech różnych powstań w okolicznym regionie.

Jednak w miarę nasilania się tej sekwencji walk, możemy zacząć obserwować rozpad tej geopolitycznej logiki. Kraje uwikłane w lokalne rozruchy – lub te, które już zostały wciągnięte w zagraniczne konflikty geopolityczne – mogą być mniej skłonne do interweniowania w sytuacjach gdzie indziej. Na przykład inwazja na Ukrainę była po części odpowiedzią na insurekcje, które wciąż niemal-wybuchają w krajach otaczających Rosję. Jednak w miarę jak wojna się przeciąga, Rosja jest mniej zdolna do wywierania wpływu na resztę otaczającego ją regionu.

Jako inny przykład weźmy to, jak podczas syryjskiej wojny domowej Iran i Rosja w pełni wsparły kontrrewolucję. Dziś oba kraje są zmuszone do skupienia swojej uwagi bliżej domu. Rosja, na przykład, zaczęła wycofywać żołnierzy i sprzęt wojskowy z Syrii. W związku z tym powstanie w Syrii czy Azji Środkowej może mieć dziś zupełnie inne szanse niż w niedawnej przeszłości.

Możliwy jest też inny kierunek: intensyfikacja walk może doprowadzić do nasilenia się konfliktu między imperialistami. Wojna jest oczywiście częstą reakcją państw na narastające niepokoje wewnętrzne. Są pewne sygnały, że Iran może reagować na powstanie w kraju przez zwrócenie się na zewnątrz. „Podczas gdy protesty szaleją w kraju, teokratyczny rząd Iranu pręży swoje militarne muskuły za granicą: Teheran dostarczył Rosji drony, które zabiły ukraińskich cywilów, przeprowadził ćwiczenia w regionie przygranicznym z Azerbejdżanem i zbombardował pozycje kurdyjskie w Iraku”^[8].

W jednych miejscach możemy być świadkami nasilenia się międzypaństwowego konfliktu, by potem w innych widzieć, że proletariacka walka ma więcej swobody. Pod tym względem istotne jest to, jak bardzo walkom w takich miejscach jak Iran uda się zapobiec – przypadkowo lub celowo – interwencji ich państwa w innych. Jeśli tamtejsze powstanie zamiast tego doprowadzi do głębszych geopolitycznych uwikłań w innych miejscach, może to być znacząca porażka dla tego cyklu walk. Taka porażka może z drugiej strony doprowadzić do lepszego utorowania drogi w przyszłości. W każdym razie, stojącym przed nami zadaniem jest, jak zawsze, przekształcenie wojny między imperialistami w globalną wojnę domową.

Wojna domowa

Masowe powstania stawiają na to, że możliwe jest polityczne, a nie militarne pokonanie sił zbrojnych. Sytuacja insurekcyjna staje się możliwa, gdy siły zbrojne w obliczu tłumu ustępują lub zostają podzielone. Co jednak, gdy tak się nie dzieje?

Gwardie Rewolucyjne w Iranie mają tak dużą siłę ekonomiczną, autonomię polityczną i wpływ ideologiczny, że w przypadku upadku systemu do stracenia mają wszystko. W związku z tym mało prawdopodobne jest, że tamtejsze siły zbrojne zmienią stronę lub ustąpią. Przypadek Iranu może więc pokazać, w jakim stopniu raptownie tracący legitymację reżim może wytrzymać powstanie polegając wyłącznie na swojej zdolności do represji. (Oczywiście nie jest to takie proste. Dla części społeczeństwa reżim nie stracił swojej legitymacji całkowicie).

Odpowiednia kombinacja represji i wyczerpania może zakończyć protesty w Iranie, tak jak to miało miejsce w przypadku poprzednich fal. Być może sprawy już tam przycichają. Z drugiej strony możliwe jest, że demonstracje będą trwały, a represje się nasilą, ponieważ reżim wie, że nie może dać za wygraną. To wzmocni militarystyczne tendencje w rządzie, utrudniając otwarcie jakiejkolwiek przestrzeni dla kompromisu. W tej sytuacji protestujący nie będą mieli innego wyboru, jak rozejść się do domów lub eskalować konflikt do poziomu, z którym mogą sobie nie poradzić.

To właśnie tutaj pojawia się widmo wojny domowej. Niemalże apokaliptyczna przemoc kontrrewolucji w Syrii służy jako ostrzeżenie dla każdej możliwej przyszłej rewolucji. Od tej pory reżim, zwłaszcza ten z pewnym wsparciem międzynarodowym, może zawsze uciekać się do tej opcji w obliczu powszechnych rozruchów.

Podobnie jak Iran, Sudan i Birma znajdują się w sytuacji, w której polityczne pokonanie wojska może być na razie niemożliwe. Po części wynika to z politycznej i gospodarczej autonomii armii oraz jej dystansu od ludności cywilnej. Walkom w obu krajach jak na razie udało się uniknąć przekroczenia progu wejścia w wojnę totalną. Rewolucjoniści w Birmie uciekli z miast do wsi, wchodząc na drogę przeciągającej się wojny partyzanckiej. Sudan, jak na razie, uniknął ryzyka konfliktu zbrojnego tylko dzięki trwałej kampanii masowych działań bezpośrednich bez użycia przemocy. Choć obie opcje mają w sobie pewną godność w obliczu rozpaczy, na razie żadna z nich nie wydaje się wskazywać na horyzont, w którym możliwe jest jakiekolwiek zwycięstwo.

Upadek

Rewolucje społeczne poprzednich wieków zachodziły w sytuacjach, gdy państwo i wojsko faktycznie upadały, często w wyniku przegranej wojny. W miarę jak wojna powraca na kontynent europejski i mnożą się konflikty między państwami, taki upadek państwa znów można poddać pod rozwagę. Dzisiejsze stawki są jednak zupełnie inne. Jeśli Clausewitz ma rację co do tego, że wszystkie wojny zmierzają do wojny totalnej, to od tej pory każda wojna zawiera w sobie możliwość wybicia gatunku ludzkiego.

Jeśli jednak natura wojny zmieniła się w jakiś istotny sposób w ciągu ostatniego stulecia, to zmieniło się również samo państwo. Rządzenie jest dziś znacznie bardziej osadzone w codziennym życiu i reprodukcji społecznej niż w 1917 czy 1871 roku. Upadek państwa jest zarówno trudniejszy do wyobrażenia, jak i potencjalnie bardziej katastrofalny.

Dzisiejsza sytuacja w Haiti może dać nam wgląd w to, jak może wyglądać upadek państwa w kontekście rosnących fal walk. Od czasu zabójstwa prezydenta Jovenela Moïse rok temu i przejęcia władzy przez rząd tymczasowy – powszechnie uznawany za nielegalny – kraj znajduje się w coraz bardziej niestabilnej i burzliwej sytuacji. W dużej części stolicy, Port-Au-Prince, i jej okolic, faktyczna władza jest raczej w rękach gangów niż policji. Zaostrzająca się między gangami wojna o kontrolę nad terytorium w krótkim czasie doprowadziła do śmierci setek osób. Zburzone zostały całe dzielnice, a krajowi grozi teraz wybuch epidemii cholery. Zakończenie rządowych dopłat do paliwa rozpętało kolejną falę protestów, na którą składały się zbrojne demonstracje, plądrowanie i płonące barykady. Stolica chwilami przypominała strefę wojny: „Protesty szybko przerodziły się w generalne, silne odrzucenie fatalnych warunków życia w Haiti, charakteryzujących się powszechnym głodem, brakiem podstawowych usług, wszechobecną przemocą ze strony gangów, szalejącą inflacją i słabymi rządami premiera-regenta, Ariela Henry’ego”^[9]. Sojusz gangów zablokował główny port kraju i centrum dystrybucji paliwa na prawie miesiąc, żądając rezygnacji Henry’ego. Ale zablokowanie wszystkiego, zamknięcie dużej części gospodarki kraju i odcięcie przepływu paliwa i żywności doprowadziły między innymi do zamknięcia szpitali. Szerzy się głód, a paliwo, woda i inne podstawowe zapasy stają się coraz trudniej dostępne pośród epidemii cholery. Premier Bahamów nazwał Haiti „państwem upadłym”, a prezydent Republiki Dominikany nazwał tę sytuację „wojną domową o niskiej intensywności”. Należy jednak pamiętać, że sąsiedzi Haiti są chyba najbardziej zaniepokojeni koniecznością poradzenia sobie z ewentualnym kryzysem uchodźczym. Sam rząd Haiti wezwał do zbrojnej interwencji zagranicznej w celu przywrócenia porządku. Jednak Ameryka, liżąca rany po nieudanych przygodach w Iraku i Afganistanie – jak i skupiająca swoją uwagę na wojnie w Ukrainie i protestach w Iranie – jest mniej skłonna do interwencji niż kiedyś. Bez znacznego zewnętrznego wsparcia, upadnie najpewniej nie tylko rząd tymczasowy, ale załamać się może architektura samego państwa.

Niewykluczone, że obecna sytuacja może zapoczątkować sytuację rewolucyjną. Jednak jak na razie nie ma żadnej komuny haitańskiej ani sowietów z Port-Au-Prince, czekających na przejęcie władzy. Zamiast tego istnieje federacja gangów, zorganizowana wokół charyzmatycznego przywódcy znanego jako Barbeque, wzywającego do „zbrojnej rewolucji”. Gangi te zorganizowały blokadę paliwa i skoordynowały zbrojne plądrowania. Oskarża się je również o popełnianie masakr i współpracę z elitami biznesowymi i policyjnymi w celu stłumienia sprzeciwu. Z kolei ich program na rzecz pokoju po upadku reżimu częściowo zakłada wypełnienie stanowisk rządowych swoimi własnymi szeregami.

Jacques Camatte opisał kiedyś naszą epokę jako zdefiniowaną przez „ruch rekieteryzacji”, w którym wszystkie formy organizacji społecznych, od państwa po organizacje rewolucyjne, stały się jedynie gangami lub „organizacjami rekieterskimi”. Historia zdaje się aż nazbyt wiernie potwierdzać hipotezę Camatte’a. W tym kontekście upadek państwa może po prostu pociągnąć za sobą upadek społeczeństwa, przez co jakaś kombinacja obcej interwencji i niekończącej się wielobiegunowej wojny domowej wydaje się o wiele bardziej prawdopodobna niż cokolwiek, co można by określić mianem rewolucji społecznej.

Partia^[10]

Rewolucjoniści nie robią rewolucji. Jak zauważa Asef Bayat,

Ludzie mogą, ale nie muszą mieć pomysłów na rewolucję, aby ta się wydarzyła. Wybuch rewolucji ma bowiem niewiele wspólnego z jakąkolwiek ideą, a tym bardziej z „teorią” rewolucji. Rewolucje „po prostu” się zdarzają. Ale posiadanie lub nieposiadanie pomysłu na rewolucję ma decydujące konsekwencje dla jej wyniku, kiedy rzeczywiście ma miejsce^[11].

To prawdopodobne, że irańska rewolucja z 1979 roku była jak na razie ostatnią rewolucją społeczną w historii. Powszechne rozruchy doprowadziły wtedy do upadku państwa, władzę przejęła rewolucyjna dyktatura, a w fabrykach po raz ostatni pojawiły się rady robotnicze.

Kiedy rozpoczęła się tamta rewolucja, idee rewolucyjne już były szeroko rozpowszechnione i popularne. Istniała gęsta konstelacja rewolucjonistów i organizacji rewolucyjnych, od komunistycznych po islamskie, z których każda miała stosunkowo wyraźne poglądy na to, jak według niej powinna przebiegać rewolucja, co powinna osiągnąć i jaka jest jej rola. Ale te organizacje nie były uzbrojone tylko w idee. Stanowiły materialną siłę zdolną do skoordynowania i zintensyfikowania walk oraz przygotowania się do przejścia od zamieszek do insurekcji.

W tym sensie rewolucja irańska uwypukla niejednoznaczność organizacji rewolucyjnych, które mogą zarówno wzmagać, jak i hamować walkę. Organizacje rewolucyjne przyczyniają się do doprowadzania walk do ich granic i teoretyzowania tych granic. Mogą też zapewnić pewną koordynację, działać jako wektory intensyfikacji i oferować jasność wspólnej perspektywy. Ale biorąc pod uwagę to, że mają tendencję do ucieleśniania całego martwego ciężaru starego świata i jego bezwładności, mogą też po prostu przeszkadzać. Często po prostu czekają w kolejce, by przejąć władzę. W 1979 roku, jak i często w historii, organizacje rewolucyjne szybko przekształciły się w zorganizowane siły kontrrewolucyjne.

Na szczęście lub nie, w dzisiejszych powstaniach niewiele jest zorganizowanych sił rewolucyjnych. Nie ma też żadnych pomysłów na sens rewolucji ani na to, jaki świat mogłaby ona stworzyć. Z tego powodu Bayat scharakteryzował burzliwe wydarzenia naszego stulecia jako „rewolucje bez rewolucjonistów”. Walki w tym kontekście pojawiają się spontanicznie i szybko nabierają ogromnego pędu, zanim osiągną granicę tej spontaniczności. „Protesty przekraczają granice społecznego sekciarstwa, łącząc znacznie szersze warstwy irańskiego społeczeństwa w stopniu niewidzianym od lat” – powiedział Ali Vaez, dyrektor Projektu Iran International Crisis Group^[12]. Jednocześnie, kontynuuje, „cierpią one na te same niedociągnięcia, na które cierpiały również poprzednie ruchy w Iranie. Przede wszystkim brak przywództwa. […] Bez koordynacji i przywództwa bardzo trudno jest utrzymać i podtrzymać ruch, który w dłuższej perspektywie ma rzucić reżim na kolana”.

Gdy wybuchają dziś rewolucje, zaskakują zarówno swoich protagonistów, jak i antagonistów. Nie ma żadnego wspólnego poczucia, co należy zrobić, i jak wypełnić uwolnioną przez sytuację rewolucyjną przestrzeń. Wobec ogromu swojego zadania rewolucje wahają się wystarczająco długo, by stary świat mógł odzyskać inicjatywę – czy raczej narzucić wszystkim swój bezwład. Raz po raz państwo zostaje rzucone na kolana, by po chwili odzyskać siły i znów z impetem się podnieść. W tych niepewnych czasach rewolucje mogą być dokonywane tylko połowicznie.

Rewolucjoniści są produktami swoich czasów, wyłaniając się często z danej sekwencji zmagań. Gdy każda fala się rozbija, pozostawia po sobie nowych rewolucjonistów. Te osierocone dzieci, rewolucjoniści bez rewolucji, próbują wyciągnąć wnioski ze swoich doświadczeń, doprecyzowywać swoje idee, zorganizować się i przygotować na przyszłe walki. To więc zrozumiałe, że w kraju takim jak Sri Lanka, który w ostatnich dekadach nie doświadczył żadnego masowego powstania, nagły wybuch rewolucji nie zastał rewolucjonistów. Niejasne jest jednak, jaką rolę w obecnych walkach odegrali rewolucjoniści w tych krajach, które w ostatnich latach doświadczyły wielu fal walk.

Na przykład w Iranie z pewnością są rewolucjoniści ukształtowani przez doświadczenie powstań z 2009 lub 2019 roku, ale nie jest pewne, jak się zorganizowali lub interweniowali we współczesne wydarzenia. Dystans zaciemnia obraz, a możliwe, że aktywność rewolucjonistów w Iranie jest dodatkowo maskowana przez skalę represji państwowych. Nigdzie jednak, nawet w krajach o całkiem odmiennych warunkach, produkcja rewolucjonistów nie wydaje się rodzić zdolności, ambicji i wizji adekwatnych do ich zadania.

Nasze stulecie jest jeszcze młode. Jego walki są napędzane przez warunki uniemożliwiające ludziom dalsze życie w sposób, do którego przywykli. Ich powstania były w dużej mierze próbami zachowania świata, który kiedyś znali, a nie jego obalenia. Toczą te wszystkie walki o podtrzymanie tego, czym są w społeczeństwie kapitalistycznym, i nigdzie nie ma pozytywnej wizji ani alternatywy. Jednak walki te same w sobie są wynikiem i odzwierciedleniem coraz szybszego rozpadu świata kapitalistycznego. Wkrótce dojdziemy do punktu bez możliwości odwrotu i ruchy te będą musiały uświadomić sobie swoje rzeczywiste warunki, czy będą tego chciały, czy też nie.